Τι πραγματικά γνωρίζει η Δύση για την Κίνα του Σι;

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται οι πολιτικές αποφάσεις σε αυταρχικά καθεστώτα ήταν πάντα δύσκολη. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ ανέφερε περίφημα την σοβιετική χάραξη πολιτικής ως «έναν γρίφο τυλιγμένο σε ένα μυστήριο μέσα σε ένα αίνιγμα» και δεν είχε μεγάλο άδικο. Οι παρατηρητές στην Δύση μπορούσαν να διακρίνουν την πολιτική παραγωγή της Σοβιετικής Ένωσης, είτε υπό τον Ιωσήφ Στάλιν είτε υπό τον Λεονίντ Μπρέζνιεφ, από το τι έλεγαν δημοσίως οι ηγέτες αυτοί και πώς ενεργούσαν. Αλλά δεν ήταν εύκολο να καταλάβει κανείς τι συνέβαινε στο εσωτερικό των καθεστώτων τους, επειδή η πρόσβαση στις πληροφορίες ήταν τόσο περιορισμένη και ο φόβος εμπόδιζε αυτούς που βρίσκονταν στον εσωτερικό κύκλο να επικοινωνούν ακόμη και αυτά που πίστευαν ότι έπρεπε να γνωρίζουν οι απ’ έξω. Παρά τις περιστασιακές ανακαλύψεις των μυστικών υπηρεσιών, η χάραξη πολιτικής από τις ΗΠΑ παρεμποδιζόταν σοβαρά από την έλλειψη κατανόησης του τρόπου διαμόρφωσης της πολιτικής στην άλλη πλευρά.

Ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, ετοιμάζεται να ορκιστεί στο Πεκίνο, τον Μάρτιο του 2023. Mark R. Cristino / Reuters
---------------------------------------------

Μια παρόμοια κατάσταση διαμορφώνεται τώρα όσον αφορά την Κίνα. Η κατανόηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στο Πεκίνο είναι πιο δύσκολη από όσο ήταν εδώ και 50 χρόνια. Ο κύριος λόγος γι' αυτό είναι ότι το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα είναι πιο αυταρχικό και λιγότερο ανοιχτό από όσο ήταν ποτέ από τότε που ο Μάο Τσετούνγκ ήταν επικεφαλής. Οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στην εξουσία είναι πιο φοβισμένοι, και η πρόσβαση σε πληροφορίες είναι λιγότερο διαδεδομένη, ακόμη και στα ανώτερα κλιμάκια του καθεστώτος. Επομένως, οι εξωτερικοί παρατηρητές γνωρίζουν πολύ λιγότερα από όσα γνώριζαν τις προηγούμενες δεκαετίες για το πώς οι ηγέτες του κόμματος καταλήγουν στα συμπεράσματά τους όσον αφορά την εξωτερική πολιτική. Οι άνθρωποι στην Κίνα δεν βιώνουν ακόμη τον βαθμό φόβου και μυστικότητας που βίωναν επί Μάο, αλλά πλησιάζουν προς τα εκεί.

Το μεγάλο ζήτημα για τους αναλυτές εξωτερικής πολιτικής είναι να καταλάβουν τι μπορούν να γνωρίζουν με κάποια βεβαιότητα για την λήψη αποφάσεων στην Κίνα και τι όχι. Και κατά την εδραίωση αυτής της γνώσης, πρέπει να προσέχουν τα συνήθη αναλυτικά λάθη, συμπεριλαμβανομένων των μορφών «εξάρτησης από το παρελθόν» και της κατοπτρικής απεικόνισης. Το πρώτο σχετίζεται με την πεποίθηση ότι μοτίβα του παρελθόντος θα επαναληφθούν με κάποιον τρόπο στο παρόν. Το δεύτερο υποθέτει ότι όλες οι κυβερνήσεις και όλες οι πολιτικές τείνουν να λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο, αν και σε διαφορετικά πλαίσια. Ορισμένοι πρόεδροι των ΗΠΑ έχουν υποθέσει ότι η άποψη των Κινέζων ηγετών για τον κόσμο θα αλλάξει πολύ λίγο και ότι ως εκ τούτου θα λάβουν αποφάσεις που θα συνάδουν με εκείνες του παρελθόντος. Άλλοι Αμερικανοί ηγέτες προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν τους Κινέζους ομολόγους τους σαν να ήταν γερουσιαστές του αντίπαλου πολιτικού κόμματος ή απρόθυμοι επιχειρηματικοί εταίροι. Τέτοιες προσεγγίσεις έχουν γενικά καταλήξει πολύ άσχημα.

EΞΟΥΣΙΑ ΜΕ ΣΚΟΠΟ

Τι γνωρίζουν οι αναλυτές στην Δύση για την διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας υπό τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ; Γνωρίζουν ότι στην Κίνα, όπως και σε όλες τις μεγάλες χώρες, η εξωτερική πολιτική είναι πρωτίστως αντανάκλαση των εγχώριων προτεραιοτήτων. Ο Σι έχει περάσει τον καιρό της θητείας του προσπαθώντας να καταστρέψει όλες τις εσωτερικές βάσεις εξουσίας εκτός από την δική του. Θέλει να συγκεντρώσει την εξουσία γύρω από την ηγεσία του ΚΚΚ και να εξαλείψει τις [εσω]κομματικές παρατάξεις, τις επαρχιακές ομάδες, και τους μεγαλοεπιχειρηματίες που θα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στον δρόμο του. Ο Σι πιστεύει ότι χρειάζεται τέτοιες εξουσίες για διάφορους αλληλένδετους λόγους. Πιστεύει στην αυταρχική διακυβέρνηση και είναι πεπεισμένος ότι είναι ανώτερη μορφή διακυβέρνησης από την δημοκρατία. Κατέληξε στο συμπέρασμα, νωρίς στην θητεία του, ότι οι προκάτοχοί του ήταν αδύναμοι και ότι η αδυναμία τους είχε προκαλέσει εσωτερικό χάος και διαφθορά, καθώς και απροθυμία να υπερασπιστούν τα συμφέροντα της Κίνας στο εξωτερικό. Και βλέπει την Κίνα υπό την εξουσία του να έχει εισέλθει σε μια νέα θριαμβευτική εποχή, οι επιτυχίες της οποίας έχουν θορυβήσει τόσο πολύ την Δύση, και ιδίως τις Ηνωμένες Πολιτείες, ώστε οι χώρες αυτές, οι οποίες από την φύση τους είναι εχθρικές προς την Κίνα, θα κάνουν τα πάντα για να εμποδίσουν την συνεχή άνοδο της Κίνας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δώσει στους ηγέτες του ΚΚΚ πολλούς λόγους να φοβούνται την αμερικανική ισχύ και να μην εμπιστεύονται τις αμερικανικές προθέσεις. Αλλά είναι απίθανο ότι τέτοιες ενέργειες, όσο κακοπροαίρετες και αν είναι, έχουν καταστήσει τον Σι έναν αυταρχικό ηγέτη που έχει θέσει ως στόχο να αλλάξει βαθιά την αναπτυξιακή πορεία της χώρας του. Ο Σι εξέτασε την πορεία της Κίνας κατά την διάρκεια της μεταρρυθμιστικής εποχής από την δεκαετία του 1970 και είδε πολλά που δεν του άρεσαν, ιδίως την οικονομική, γεωγραφική, και θεσμική διασπορά της εξουσίας. Δεν αποδοκίμασε, φυσικά, την αξιοσημείωτη οικονομική ανάπτυξη της Κίνας, αλλά ήθελε αυτή η ανάπτυξη να εξυπηρετεί έναν σκοπό πέρα από το να κάνει απλώς κάποιους ανθρώπους πλούσιους. Ο στόχος του Σι την τελευταία δεκαετία ήταν η διάδοση ενός τέτοιου σκοπού, ο οποίος πιστεύει ότι βρίσκεται στην επανασυγκέντρωση, την εδραίωση της κομματικής εξουσίας, και την αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όλες οι βασικές πρωτοβουλίες του, όπως η Ζώνη και Οδός (Belt and Road Initiative), το Κινεζικό Όνειρο, και ο Σοσιαλισμός με Κινεζικά Χαρακτηριστικά για μια Νέα Εποχή, έχουν γίνει για να εξυπηρετήσουν αυτόν τον σκοπό.

Είναι πολύ δύσκολο να πούμε πόσο καλά ο σκοπός του Σι συμπίπτει με τις απόψεις της ελίτ του ΚΚΚ, πόσω μάλλον του πληθυσμού στο σύνολό του. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τις ανησυχίες του για την διαφθορά και την χαλαρή διακυβέρνηση συμμερίζονταν πολλοί Κινέζοι στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Η περιφρόνηση με την οποία οι νεόπλουτοι Κινέζοι αντιμετώπιζαν τόσο τους αξιωματούχους όσο και τους απλούς ανθρώπους ήταν βέβαιο ότι θα δημιουργούσε δυσαρέσκεια και πικρία. Η εικόνα του «Xi Dada» (που σημαίνει περίπου «μέγας πατέρας Σι») ως λαϊκού αυτοκράτορα που τιμωρούσε την διαφθορά και ταπείνωνε τους υπερόπτες επιχειρηματίες ήταν πραγματικά δημοφιλής, τουλάχιστον για λίγο. Μόνο όταν ο Σι αντέδρασε υπερβολικά στην πανδημία COVID-19, το κοινό άρχισε να θέτει πιο σκληρά ερωτήματα σχετικά με τις προθέσεις του. Μέχρι τότε, ωστόσο, ήταν πολύ αργά: ο Σι είχε εδραιώσει την εξουσία του στο ΚΚΚ και το κόμμα είχε επεκτείνει την εμβέλειά του στην κοινωνία βαθύτερα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από την εποχή του Μάο. Η καταστολή και η επιτήρηση είναι τώρα παντού, αν και λίγοι περιμένουν την επιστροφή στα στρατόπεδα εργασίας και τις μαζικές εκτελέσεις της δεκαετίας του 1950 και του 1960. Αλλά οι σημερινές συνθήκες απέχουν πολύ από την σχετικά φιλελεύθερη εποχή που εκτεινόταν από το θάνατο του Μάο το 1976 μέχρι την άνοδο του Σι.

Η ΑΝΘΡΟΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΠΕΚΙΝΟΥ

Ο λόγος για τον οποίο ο Σι μπόρεσε να προβεί στην συνολική επανεκτίμηση των πολιτικών του και στον καθορισμό νέων στόχων χωρίς καμία μορφή διαλόγου, εκτός από τα ανώτατα επίπεδα του ΚΚΚ, είναι ενδεικτικός της σχεδόν παντελούς έλλειψης πολιτικού πλουραλισμού στην Κίνα και της έλλειψης δημοκρατίας στο εσωτερικό του κόμματος. Ο Σι, λόγω του ότι είναι ο γενικός γραμματέας του ΚΚΚ, έχει απεριόριστη εξουσία πάνω στην οργάνωση του κόμματος λόγω της αρχής του «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» που κληρονομήθηκε από τον Λένιν και τον Στάλιν, μέσω του Μάο. Όταν μια απόφαση έχει ληφθεί στο κομματικό κέντρο -θεωρητικά από την Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΚ, αλλά στην πραγματικότητα από τον Σι και το στενό του περιβάλλον- τα μέλη του κόμματος σε όλα τα επίπεδα έχουν ένα καθήκον: να υπακούουν στις οδηγίες και να τις εκτελούν. Στην δεκαετία του 1990 και την πρώτη δεκαετία του αιώνα που διανύουμε, οι αξιωματούχοι του ΚΚΚ ισχυρίζονταν ότι δεν υπήρχε ανάγκη να αλλάξουν αυτές οι δομές, επειδή οι πιο φιλελεύθερες πρακτικές ήταν τόσο εδραιωμένες μεταξύ των πιστών του κόμματος. Δεν συνειδητοποίησαν, ή αρνήθηκαν να σκεφτούν, το προφανές γεγονός ότι ένας γενικός γραμματέας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει όλες τις εξουσίες αυτής της θέσης για να εξαλείψει κάθε ίχνος φιλελευθερισμού μέσα στο κόμμα. Το στυλ λήψης αποφάσεων του Σι είναι μια από τις συνέπειες αυτής της αποτυχίας της φαντασίας.

Κατά το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων 40 ετών, οι ηγέτες του ΚΚΚ ήθελαν να εξισορροπήσουν την εξουσία του κομματικού μηχανισμού με εκείνη των κυβερνητικών θεσμών, οι οποίοι -τουλάχιστον θεωρητικά- εκπροσωπούσαν ολόκληρη την χώρα, συμπεριλαμβανομένου του 93% του πληθυσμού που δεν είναι μέλη του ΚΚΚ. Το κόμμα ήταν πάντα το κέντρο της εξουσίας. Αλλά η διαφοροποίηση των τρόπων με τους οποίους οι απλοί άνθρωποι αντιμετώπιζαν το κράτος βοήθησε στην δημιουργία μιας αίσθησης ισότητας και ισορροπίας. Αύξησε επίσης τη νομιμοποίηση του κόμματος. Οι ξένοι μπορούσαν να πιστέψουν ότι το ΚΚΚ ήταν σχεδόν σαν ένα τυπικό πολιτικό κόμμα στην εξουσία και όχι σαν μια επαναστατική οργάνωση που κατέκτησε την χώρα με την βία. Οι ηγέτες του ΚΚΚ συχνά παρουσιάζονταν δημοσίως όχι μόνο ως κομματικές προσωπικότητες αλλά και ως κυβερνητικοί αξιωματούχοι. Και οι πολιτικοί θεωρητικοί του ΚΚΚ άρχισαν να συζητούν για έναν πιο περιορισμένο και σαφώς καθορισμένο ρόλο του κόμματος στο πλαίσιο του κινεζικού συστήματος διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων πειραμάτων με την πολιτική συμμετοχή στην λαϊκή βάση και ανεπίσημων δημοσκοπήσεων για θέσεις ηγεσίας χαμηλότερου επιπέδου.

Ο Σι τα έχει αντιστρέψει όλα αυτά. Τώρα, τα κομματικά όργανα και οι επιτροπές της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΚ υπερισχύουν έναντι εκείνων που εκπροσωπούν την κυβέρνηση. Μια σειρά από συμβούλια υψηλού επιπέδου για την οικονομική πολιτική, τον προγραμματισμό, και τις στρατιωτικές και στρατηγικές υποθέσεις έχουν αλλάξει από το να εξυπηρετούν πρωτίστως το Κρατικό Συμβούλιο, δηλαδή την κεντρική κυβέρνηση της Κίνας, στο να εργάζονται σχεδόν αποκλειστικά για το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΚ. Η Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή, η οποία διευθύνει όλες τις ένοπλες δυνάμεις της Κίνας, είχε πάντα επικεφαλής τον ανώτερο ηγέτη του κόμματος. Αλλά τώρα αναφέρεται ανοιχτά ως «Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας» πολύ πιο συχνά από όσο ως «Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας». Μερικές φορές, οι αρχικές κυβερνητικού στυλ ονοματοδοσίες οργανισμών διατηρούνται και για χρήση στο εξωτερικό. Η Διοίκηση Κυβερνοχώρου της Κίνας, ένας κυβερνητικός θεσμός, είναι στην πραγματικότητα η «Κεντρική Επιτροπή Υποθέσεων Κυβερνοχώρου του ΚΚΚ». Και τα γραφεία στην Ταϊβάν και στο Χονγκ Κονγκ του Κρατικού Συμβουλίου είναι πανομοιότυπα με τα «γραφεία εργασίας» της Γραμματείας του ΚΚΚ που ασχολούνται με τις ίδιες περιοχές.

Αυτή η τάση για έμφαση στην κομματική εξουσία είναι ίσως πιο ορατή σε θέματα εθνικής ασφάλειας. Υπό τον Σι, η Κεντρική Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας του ΚΚΚ έχει γίνει το βασικό όργανο για όλα τα προβλήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, παρουσιάζοντας συχνά στο Πολιτικό Γραφείο έτοιμες προτάσεις για αποφάσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η Επιτροπή προτείνει πολιτικές απευθείας στον Σι, μέσω του γραφείου του γενικού γραμματέα, χωρίς να περάσει από το Πολιτικό Γραφείο. Παρόλο που άλλες κεντρικές κομματικές επιτροπές που ασχολούνται με διεθνή ζητήματα έχουν διατηρήσει μέρος της επιρροής τους, είναι πλέον σαφώς υποδεέστερες της Επιτροπής σε καθημερινά ζητήματα. Η Κεντρική Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων, με επικεφαλής έναν πρώην υπουργό Εξωτερικών και σημερινό μέλος του Πολιτικού Γραφείου, τον Γουάνγκ Γι, ασχολείται κυρίως με την εξωτερική πολιτική σε στρατηγικό επίπεδο και δεν συνεδριάζει, ούτε καν σε επίπεδο αναπληρωτών, με οτιδήποτε μοιάζει με την συχνότητα της Επιτροπής Ασφάλειας.

Η νέα εξέχουσα θέση της Κεντρικής Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας (Central National Security Commission, CNSC) του κόμματος είναι, εν μέρει, μια απάντηση στον περίπλοκο και συγκεχυμένο κατάλογο των κυβερνητικών και κομματικών θεσμών που συμβάλλουν στην χάραξη της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας. Αυτοί που ανήκουν στον εσωτερικό κύκλο του Πεκίνου εξακολουθούν να απαριθμούν 18 ή 19 διαφορετικούς οργανισμούς που, τουλάχιστον στα χαρτιά, έχουν το δικαίωμα να προτείνουν πολιτικές στο Πολιτικό Γραφείο (με το Υπουργείο Εξωτερικών να βρίσκεται στη μέση της λίστας από άποψη επιρροής). Αλλά παρόλο που κάποιος συγκεντρωτισμός μπορεί να ήταν αναπόφευκτος, πρόκειται για συγκεντρωτισμό με τα χαρακτηριστικά του Σι. Ο σκοπός φαίνεται να είναι να καταστήσει όλες τις άλλες γραφειοκρατίες εθνικής ασφάλειας υποταγμένες σε μια επιτροπή, μέσω της οποίας ο Σι μπορεί να ασκήσει την εξουσία του.

Η γνώση του ποιος υπηρετεί στην CNSC είναι επομένως εξαιρετικά σημαντική για την κατανόηση της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας. Η πλήρης σύνθεση της επιτροπής και των βασικών στελεχών της είναι μυστική. Όμως, μια μερική εικόνα είναι διαθέσιμη. Στην Επιτροπή προεδρεύει, όπως είναι αναμενόμενο, ο Σι, με αναπληρωτές του τον πρωθυπουργό, Li Qiang, και τον πρόεδρο του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου, Zhao Leji. Ο τέταρτος στην ιεραρχία ηγέτης του ΚΚΚ, ο Wang Huning, είναι επίσης μέλος και, σύμφωνα με πηγές στο Πεκίνο, ο Wang -ο οποίος ξεκίνησε ως ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής- είναι ίσως η παρουσία με την μεγαλύτερη επιρροή μετά τον ίδιο τον Σι. Ο Cai Qi, προσωπάρχης του Σι, ο οποίος υπηρετεί στο CNSC από την ίδρυσή του, συντονίζει τις καθημερινές εργασίες του, με την βοήθεια του αναπληρωτή του, Liu Haixing. Ο Liu είναι γιος του Liu Shuqing, διπλωμάτη και αξιωματικού των μυστικών υπηρεσιών, ο οποίος δημιούργησε τον προκάτοχο οργανισμό του CNSC την δεκαετία του 1990. Ο Liu Jianchao, διευθυντής του Τμήματος Διεθνών Συνδέσμων του ΚΚΚ, και ο αναπληρωτής του Guo Yezhou είναι μέλη με μεγάλη επιρροή, καθώς το τμήμα τους έχει προμηθεύσει πολλούς από τους υπαλλήλους της Επιτροπής. Υπό τον Σι, τα μέλη του Πολιτικού Γραφείου Wang Yi, Chen Wenqing, και ο στρατηγός Zhang Youxia, υπηρετούν στην επιτροπή ως, αντίστοιχα, οι ανώτεροι ηγέτες εξωτερικών υποθέσεων, κρατικής ασφάλειας και πληροφοριών, και των στρατιωτικών ηγετών. Παρόλο που κατατάσσονται κάτω από τις πιο σημαντικές Αρχές στους τομείς τους, ο υπουργός Εξωτερικών, Qin Gang, και ο υπουργός Άμυνας, Li Shangfu, είναι γνωστό ότι ο Σι τους ακούει και ίσως να έχουν μεγαλύτερη επιρροή στην CNSC από όσο είχαν οι προκάτοχοί τους όταν κατείχαν αυτά τα αξιώματα. Είναι ενδιαφέρον ότι, όσον αφορά τις προτεραιότητες, η εξειδίκευση του Qin είναι στον τρόπο παρουσίασης της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας στο εξωτερικό. Και ο Li, εκπαιδευμένος ως αεροδιαστημικός μηχανικός, έχει μια καριέρα που ασχολείται με θέματα διαστήματος και κυβερνοχώρου.

ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΙ

Ο Σι έχει υιοθετήσει μια πολύ ευρύτερη έννοια της εθνικής ασφάλειας από όσο οι προκάτοχοί του. Η CNSC διαθέτει ομάδες εργασίας για την πυρηνική ασφάλεια, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, και την βιοασφάλεια. Αλλά έχει επίσης υποομάδες που καθορίζουν την πολιτική για την εσωτερική ασφάλεια και τις τρομοκρατικές απειλές. Τα νέα πεδία συγκέντρωσής της είναι αυτό που αποκαλεί «ιδεολογική ασφάλεια» και «ασφάλεια ταυτότητας». Η ιδεολογική ασφάλεια αναφέρεται στον φόβο των ηγετών του ΚΚΚ για αυτό που θεωρούν ως «έγχρωμες επαναστάσεις» που υποκινούν οι ΗΠΑ σε άλλες χώρες. Η ασφάλεια της ταυτότητας είναι πολύ ευρύτερη. Περιλαμβάνει το πώς θα οικοδομηθεί μια πατριωτική εικόνα του ΚΚΚ και πώς θα κάνουν τους Κινέζους να εξισώσουν την κριτική στο ΚΚΚ με την κριτική στην Κίνα και στο κινεζικό έθνος. Η εθνική ασφάλεια, με άλλα λόγια, αφορά τόσο την εσωτερική πολιτική όσο και τις διεθνείς υποθέσεις, και τόσο τις καρδιές και τα μυαλά του κινεζικού λαού όσο και την στρατιωτική ετοιμότητα και τους νέους τύπους όπλων.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Σι χρησιμοποιεί την εκτεταμένη εθνική έννοια, όπως ακριβώς έχει χρησιμοποιήσει την εκστρατεία του κατά της διαφθοράς, για να ελέγχει τι λένε και τι κάνουν οι άλλοι ηγέτες του κόμματος. Συχνά ασκεί ελάχιστα συγκαλυμμένες επικρίσεις σε πρώην ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Ντενγκ Σιαοπίνγκ και άλλων πρώιμων μεταρρυθμιστών, επειδή δεν έκαναν αρκετά για να καταστήσουν την Κίνα ασφαλή και επειδή δεν υπερασπίστηκαν τα συμφέροντα της Κίνας. Το μήνυμα, τόσο ξεκάθαρο στην πρωτοφανή εκλογή του Σι για τρίτη θητεία ως γενικού γραμματέα, είναι ότι μόνο ο Σι μπορεί να νικήσει τις απειλές που αντιμετωπίζει η Κίνα και το ΚΚΚ.

Βλέποντας παντού απειλές για την ασφάλεια, οι ηγέτες των κομμάτων αποκαλύπτουν έναν εντυπωσιακό συνδυασμό ύβρεως και φόβου. Αν και πιστεύουν ότι το μέλλον τους ανήκει, φοβούνται την εσωτερική ανατροπή. Το επιθετικό και συγκρουσιακό στυλ του Σι ταιριάζει απόλυτα σε αυτό το δίλημμα. Ο Σι έχει γίνει ο εγγυητής της ασφάλειας για το ΚΚΚ αλλά και για πολλούς Κινέζους που βλέπουν τον έξω κόσμο ως απειλητικό. Οι περισσότεροι αξιωματούχοι προσπαθούν να υιοθετήσουν το στυλ του και να εργαστούν προς την κατεύθυνση αυτών που αντιλαμβάνονται -όχι πάντα με σαφήνεια- ως τους στόχους του.

Οι λέξεις έχουν σημασία στην κινεζική πολιτική. Η εξαιρετική έμφαση στον προσωπικό ρόλο του Σι, που δεν έχει παρατηρηθεί από την εποχή της λατρείας του Μάο ως σαν θεότητα, αποκαλύπτει όχι μόνο την έκταση της εξουσίας του, αλλά και τον βαθμό στον οποίο το κόμμα προσκολλάται στην ηγεσία του. Όταν το ΚΚΚ περηφανεύεται για «το κύρος του συντρόφου Σι Τζινπίνγκ ως πυρήνα της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος και ολόκληρου του κόμματος» ή για «τον καθοδηγητικό ρόλο της Σκέψης του Σι Τζινπίνγκ», εκθέτει μέρος της δικής του αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Σήμερα, ακόμη και η οικονομική ανάπτυξη είναι λιγότερο σημαντική από την ισχύ του κόμματος. Για παράδειγμα, ο έλεγχος των μεγάλων εταιρειών είναι απαραίτητος, ακόμη και αν αυτό οδηγεί στο να είναι λιγότερο παραγωγικές και κερδοφόρες. Δεν είναι περίεργο που ορισμένοι Κινέζοι επιχειρηματίες έχουν αρχίσει να βλέπουν την εποχή των μεταρρυθμίσεων ως μια γιγαντιαία απάτη κατά το πρότυπο της Νέας Οικονομικής Πολιτικής του Λένιν στην Σοβιετική Ένωση: γι' αυτούς, φαίνεται ότι το κόμμα επέτρεψε στις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν πλούτο μόνο και μόνο για να τον κατασχέσει. Πολλοί πλούσιοι άνθρωποι θέλουν να φύγουν από την Κίνα, τουλάχιστον προς το παρόν.

Ο μεγαλύτερος φόβος του ίδιου του Σι πρέπει να είναι ότι, αντί να προεδρεύει της αναπόφευκτης ανόδου της Κίνας, προεδρεύει στην αναδυόμενη παρακμή της χώρας του. Η οικονομία δεν τα πηγαίνει καλά κάτω από το τριπλό χτύπημα των περιττών και απρόβλεπτων κυβερνητικών παρεμβάσεων, των επακόλουθων επιπτώσεων της COVID-19, και των μειωμένων ποσοστών επενδύσεων, τόσο των εγχώριων όσο και των ξένων. Εν τω μεταξύ, το ΚΚΚ έχει συμβάλει στην πρόκληση σοβαρών διπλωματικών συγκρούσεων με όλες τις κύριες αγορές της Κίνας στην Αυστραλία, την Ευρώπη, την Ιαπωνία, και την Βόρεια Αμερική. Και η χώρα αντιμετωπίζει δημογραφική μείωση σε κλίμακα και ταχύτητα που δεν έχει ξαναδεί ποτέ στην σύγχρονη εποχή. Όλα αυτά πρέπει να κάνουν τον Σι να φοβάται ότι αντί να είναι ένας Στάλιν ή Μάο του 21ου αιώνα, μπορεί να καταλήξει να είναι ο Μπρέζνιεφ της Κίνας, λειτουργώντας ως καταλύτης στην σταδιακή διάβρωση των αξιών που αγαπά.

Οι παρατηρητές μπορούν να δουν μόνο τα εξωτερικά περιγράμματα της νοοτροπίας του Σι. Πολλά άλλα είναι άγνωστα. Για παράδειγμα, είναι αδύνατο να πούμε πόσο σίγουρος είναι ο Σι στις εκτιμήσεις του για την διεθνή πολιτική. Οι ξένοι δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα πόση επιρροή έχουν ο στρατός και οι μυστικές υπηρεσίες στην εξωτερική πολιτική της Κίνας. Πολλοί στην Δύση υποθέτουν ότι το επιθετικό ύφος των διπλωματών του Πεκίνου προέρχεται από την ανάγκη να επιδείξουν τη νεοαποκτηθείσα δύναμη και τον σκοπό της Κίνας, καθώς και την ανωτερότητα της ηγεσίας του Σι. Αλλά παραμένει ασαφές πόσο σημαντικός είναι ο ακραίος εθνικισμός σε αυτό το στυλ, και επομένως αν θα είναι απαραίτητα ένα μόνιμο στοιχείο στην λήψη αποφάσεων της Κίνας. Και, το πιο σημαντικό για την πολιτική των ΗΠΑ, οι αναλυτές στην Δύση δεν γνωρίζουν το χρονοδιάγραμμα του Σι για τους φαινομενικούς στόχους του, όπως η απορρόφηση της Ταϊβάν ή η επίτευξη στρατιωτικής υπεροχής στην ανατολική Ασία και τον δυτικό Ειρηνικό.

Ο Σι φέρεται να αρέσκεται στο να παραθέτει δυο από τις πιο διάσημες ρήσεις του Μάο, που βρίσκονται αμφότερες στο Μικρό Κόκκινο Βιβλίο. «Όλες οι απόψεις που υπερεκτιμούν την δύναμη του εχθρού και υποτιμούν την δύναμη του λαού είναι λανθασμένες», λέει η πρώτη. Το δεύτερο απόφθεγμα είναι ακόμη πιο σαφές. «Υπάρχουν δύο άνεμοι στον κόσμο σήμερα, ο ανατολικός άνεμος και ο δυτικός άνεμος», είπε ο Μάο στους Σοβιετικούς το 1957. «Είτε ο ανατολικός άνεμος υπερισχύει του δυτικού, είτε ο δυτικός άνεμος υπερισχύει του ανατολικού. Είναι χαρακτηριστικό της σημερινής κατάστασης, πιστεύω, ότι ο ανατολικός άνεμος επικρατεί έναντι του δυτικού ανέμου». Ο Σι φαίνεται να συμφωνεί. Αλλά φαίνεται ότι χρειάζεται έναν τεράστιο στρατό μετεωρολόγων για να του πει ακριβώς προς τα πού φυσάει ο άνεμος.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Cold-War-World-History/dp/0465054935

Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/china/what-does-west-really-know-about-xi...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition