Η άλλη αντεπίθεση για να σωθεί η Ουκρανία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η άλλη αντεπίθεση για να σωθεί η Ουκρανία

Ένα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανάκαμψης

Τα εν λόγω αντίμετρα δεν θα είναι υποχρεωτικά. Όπως είναι τυπικό, ο χειρισμός τους θα γινόταν εκτός του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και των διαδικασιών του Κεφαλαίου 7 του ΟΗΕ, που χρησιμοποιούνται για εντολές (mandates) και την διατήρηση της ειρήνης. Αλλά επειδή ο ΟΗΕ διαπίστωσε ότι η Ρωσία παραβίασε σοβαρά τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και ότι η παραβίαση αυτή αποτελεί ζήτημα κοινού διεθνούς ενδιαφέροντος, έδωσε στα κράτη-μέλη το δικαίωμα να ενεργήσουν. Και καθόρισε ότι η Ρωσία έχει την υποχρέωση να αποζημιώσει τα κράτη που έχουν υποστεί ζημία από την επιθετικότητά της.

Στα κοινοβουλευτικά συστήματα, τα κρατικά αντίμετρα μπορούν συνήθως να ληφθούν μέσω αποφάσεων του υπουργικού συμβουλίου ή της νομοθεσίας. Στα προεδρικά συστήματα, οι εκτελεστικές εξουσίες έκτακτης ανάγκης είναι πιθανό να αρκούν. Η ισχύουσα αμερικανική νομοθεσία δίνει ήδη στον πρόεδρο των ΗΠΑ την εξουσία να διατάξει τέτοιες μεταφορές σε καταπιστευματικούς λογαριασμούς, όπως έκανε ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν με τα κρατικά κεφάλαια του Ιράν το 1981 και ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους το 1992 με τα κρατικά κεφάλαια του Ιράκ. Τέτοια μέτρα δεν προσκρούουν στο δόγμα της κυριαρχικής ασυλίας, το οποίο αναπτύχθηκε για να προστατεύει τα ξένα κράτη από την εκδίκαση υποθέσεων στα δικαστήρια άλλων κρατών. Μια κρατική πράξη, που στρέφεται κατά των λογαριασμών ενός άλλου κράτους, είναι διαφορετική. Τέτοιες πράξεις αποτελούν διεθνείς πολιτικές επιλογές που συνήθως δεν ελέγχονται από τα δικαστήρια.

Μετά την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ το 1990, τα κράτη υιοθέτησαν αντίμετρα μετά την αποτυχία των κυρώσεων. Η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρωτοστάτησαν στη μεταφορά δεσμευμένων κρατικών κεφαλαίων του Ιράκ σε διεθνή καταπιστευματικό λογαριασμό για την παροχή αποζημίωσης χωρίς την εθελοντική συγκατάθεση του Ιράκ. Παρομοίως, η Ρωσία θα μπορούσε να οδηγηθεί να πράξει το καθήκον της και να αποζημιώσει τα θύματά της, είτε εκούσια είτε ακούσια. Τα δικαιώματα του επιτιθέμενου δεν υπερισχύουν των δικαιωμάτων των θυμάτων του.

Υπό κανονικές συνθήκες, η Ρωσία θα μπορούσε να ζητήσει αποζημίωση για τέτοιες μεταβιβάσεις. Όμως, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η Ρωσία δεν δικαιούται αποζημίωση αν τα αντίμετρα είναι αναλογικά και προκαλούνται από την σοβαρή παραβίαση των επιτακτικών κανόνων του διεθνούς δικαίου από την Ρωσία -μια παραβίαση που έχει ήδη επιβεβαιωθεί τόσο από το Διεθνές Δικαστήριο όσο και από τα Ηνωμένα Έθνη. Και επειδή τα αντίμετρα θα μεταβιβάσουν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία σε καταπιστευματικό λογαριασμό προς όφελος των θυμάτων της και όχι για δημόσια χρήση του ίδιου του κράτους που τα μεταβιβάζει, τυχόν ρωσικές αξιώσεις θα μπορούσαν να αντιπαραβληθούν με τα δικαιώματα όσων υπέστησαν ζημιές από την επιθετικότητα της Μόσχας.

Η Ουκρανία και άλλες χώρες έχουν ήδη αρχίσει να δημιουργούν ένα μητρώο ζημιών για να αναλάβουν την επίπονη διαδικασία καταγραφής των ουκρανικών απωλειών για την προετοιμασία μιας διεθνούς διαδικασίας διεκδίκησης -για παράδειγμα, μέσω μιας διεθνούς επιτροπής που θα μπορούσε να επιδικάζει [συγκεκριμένα ποσά ως αποζημιώσεις]. Όμως, μια μακρά, χρονοβόρα διαδικασία διεκδίκησης δεν μπορεί από μόνη της να αντιμετωπίσει γρήγορα την ευρεία αναστάτωση της οικονομίας και της κοινωνίας της Ουκρανίας. Μέσω των αντιμέτρων, οι χώρες που έχουν παγώσει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία μπορούν να διαμορφώσουν με ευελιξία μαζικά προγράμματα ανασυγκρότησης και ανάκαμψης, χρηματοδοτώντας παράλληλα μια διαδικασία αποζημίωσης άλλων ζημιωθέντων κρατών και διεκδικητών.

Ορισμένες κυβερνήσεις ίσως να προτιμούν να περιμένουν να επιδιώξουν αντίμετρα έως ότου βελτιωθούν οι προοπτικές για μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων. Όμως, η διαδικασία έναρξης των αντιμέτρων θα μπορούσε από μόνη της να βελτιώσει τις προοπτικές των διαπραγματεύσεων. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, οι συμμετέχουσες χώρες θα μπορούσαν να γνωστοποιήσουν από κοινού στην Ρωσία την απόφασή τους να λάβουν αντίμετρα και να προσφερθούν να διαπραγματευτούν με την Ρωσία καθώς τα προετοιμάζουν. Το G-7 θα μπορούσε να δώσει αυτήν την ειδοποίηση τις επόμενες εβδομάδες και να μετρήσει την ετοιμότητα της Ρωσίας να διαπραγματευτεί -χωρίς όμως να διευκολύνει την στρατιωτική στρατηγική της Ρωσίας για καθυστέρηση και περαιτέρω καταστροφή.

Ακόμη και μετά τις μεταφορές σε ενεργά διαχειριζόμενους λογαριασμούς μεσεγγύησης, η εκτέλεση μεγάλων δημοσιονομικών δεσμεύσεων σε έργα και αιτούντες θα πάρει χρόνο. Οι χώρες ίσως να προτιμήσουν να ξεκινήσουν διανέμοντας μόνο τα έσοδα από αυτούς τους λογαριασμούς. Ωστόσο, οι διαχειριστές των καταπιστευματικών λογαριασμών πρέπει να αναλάβουν τον έλεγχο των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων προκειμένου να διαχειριστούν και να μεταφέρουν τα έσοδα από τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία. Μέχρι το 2024, η Ουκρανία θα βρίσκεται σε πόλεμο για δέκα χρόνια, εκ των οποίων τα δύο τελευταία έχουν διευρύνει δραματικά τον πόνο και την αναστάτωση. Η περαιτέρω καθυστέρηση της δικαιοσύνης θα μετατραπεί σε άρνηση δικαιοσύνης.

ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΟΛΑΡΙΟ;