Η ανοησία της ουδετερότητας της Ινδίας

Ο Ναρέντρα Μόντι ετοιμάζεται να πραγματοποιήσει την όγδοη επίσκεψή του στις Ηνωμένες Πολιτείες ως πρωθυπουργός της Ινδίας. Αν και οι προηγούμενες αμερικανικές κυβερνήσεις έχουν υποδεχθεί θερμά τον Μόντι, οι φανφάρες γύρω από αυτό το ταξίδι -την πρώτη επίσημη κρατική επίσκεψη του Ινδού πρωθυπουργού στην Ουάσιγκτον- θα είναι ανεπανάληπτες. Είναι προγραμματισμένο να μιλήσει σε κοινή συνεδρίαση του Κογκρέσου. Και ως αποχαιρετιστήριο δώρο, ο Μόντι πιθανότατα θα φύγει από τις Ηνωμένες Πολιτείες έχοντας εξασφαλίσει μια πολυπόθητη συμφωνία ώστε η General Electric να μοιράζεται τεχνολογία και να παράγει από κοινού στρατιωτικούς κινητήρες αεροσκαφών με την Ινδία.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, και ο Ινδός πρωθυπουργός, Ναρέντρα Μόντι, στο Τόκιο, τον Μάιο του 2022. Jonathan Ernst / Reuters
-------------------------------------------------------------

Μια τέτοια ενθουσιώδης υποδοχή αποσκοπεί αναμφίβολα στην επανεκκίνηση των σχέσεων με την Ινδία. Παρόλο που και οι δύο χώρες είναι φαινομενικά δεσμευμένες σε μια εταιρική σχέση, η σχέση ΗΠΑ-Ινδίας δεν έχει ανταποκριθεί στις δυνατότητές της τα τελευταία χρόνια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αναλάβουν μέρος της ευθύνης για την αποτυχία αυτή. Οι διαδοχικές αμερικανικές διοικήσεις αγνόησαν τις προειδοποιήσεις της Ινδίας σχετικά με τις διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, και η κυβέρνηση Μπάιντεν συνέχισε να επιδιώκει μια σχέση με τον αντίπαλο της Ινδίας, το Πακιστάν, ακόμη και όταν οι προτεραιότητες των ΗΠΑ στην Ασία μετατοπίστηκαν προς την αντιμετώπιση της Κίνας. Η Ουάσινγκτον έχει επίσης αποτύχει σε πιο συνηθισμένα διπλωματικά ζητήματα, όπως η διεκπεραίωση θεωρήσεων, με τις καθυστερήσεις ρεκόρ στα προξενεία των ΗΠΑ στην Ινδία να έχουν υποχωρήσει μόλις πρόσφατα. Και χρειάστηκαν περισσότερα από δύο χρόνια για να επικυρώσει η αμερικανική Γερουσία τον πρώην δήμαρχο του Λος Άντζελες, Έρικ Γκαρσέτι, ως πρεσβευτή στην Ινδία, γεγονός που δυσχεραίνει την ικανότητα της Ουάσινγκτον να προωθήσει τα συμφέροντά της στο Νέο Δελχί.

Από την πλευρά τους, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι φαίνεται να συνειδητοποιούν τις υποσχέσεις -και τα όρια- μιας ισχυρής σχέσης με την Ινδία. Δεν είναι σαφές αν το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τους Ινδούς ηγέτες. Το Νέο Δελχί εξακολουθεί να τρέφει ποικίλους ενδοιασμούς σχετικά με την δημιουργία μιας γνήσιας εταιρικής σχέσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρά τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις στα αμφισβητούμενα σύνορα με την Κίνα, η Ινδία αντιστέκεται στην υιοθέτηση της εταιρικής σχέσης ασφαλείας με την Αυστραλία, την Ιαπωνία, και τις Ηνωμένες Πολιτείες -γνωστή ως Τετραμερής ή Τετραμερής Διάλογος Ασφάλειας (Quad, ή Quadrilateral Security Dialogue)- που έχει σχεδιαστεί για την προστασία του Ινδο-Ειρηνικού από την κινεζική επιθετικότητα. Ταυτόχρονα, τόσο ο Μόντι όσο και ο υπουργός Εξωτερικών του, ο Subrahmanyam Jaishankar, έχουν επαινεθεί στο εσωτερικό για την σθεναρή άρνησή τους να καταδικάσουν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Αυτή η στάση ουδετερότητας, έχουν υποστηρίξει, εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα της Ινδίας. Από την εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, η Ινδία έχει αναμφίβολα επωφεληθεί από την σταθερή προμήθεια φθηνού ρωσικού πετρελαίου, καθώς το Κρεμλίνο προσπαθεί να εξασφαλίσει εναλλακτικούς αγοραστές για τα ενεργειακά του αγαθά. Αλλά οι σχέσεις του Νέου Δελχί με τη Μόσχα καταλαμβάνουν ένα συρρικνούμενο τμήμα της ινδικής εξωτερικής πολιτικής. Μακροπρόθεσμα, η αυξανόμενη εξάρτηση της Ρωσίας από την Κίνα θα την καταστήσει αναξιόπιστο εταίρο.

Η Ινδία θέλει δικαίως να εξασφαλίσει την στρατηγική της αυτονομία καθώς συνεχίζει να ανεβαίνει στον κόσμο. Αλλά ένα τέτοιο όραμα δεν θα πραγματοποιηθεί πλήρως εάν η Ινδία συνεχίσει να φαντάζεται ότι μπορεί να παίζει επ' αόριστον με όλες τις πλευρές. Η μη ευθυγράμμιση ίσως να λειτουργεί σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, αλλά δεν θα εξυπηρετήσει την Ινδία μακροπρόθεσμα. Αντ' αυτού, η Ινδία θα πρέπει να σφυρηλατήσει μια ισχυρή εταιρική σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με την υποστήριξη των ΗΠΑ, η Ινδία μπορεί να επαναβεβαιώσει τον έλεγχό της στη Νότια Ασία και να αναδειχθεί σε ισχυρό πόλο της περιφερειακής τάξης στον Ινδο-Ειρηνικό.

ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΝΗ

Οι περισσότερες από τις ανησυχίες της Ινδίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες ανάγονται σε μια άλλη εποχή της παγκόσμιας πολιτικής. Το Νέο Δελχί, όπως φαίνεται, είναι παγιδευμένο σε μια χρονική δίνη. Βασικά μέλη της ελίτ της εξωτερικής πολιτικής της Ινδίας παραμένουν προσηλωμένα στην σχέση των Ηνωμένων Πολιτειών με το Πακιστάν κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και φοβούνται την ανανέωσή της. Αυτή η πεποίθηση, αν και ίσως κατανοητή, δεδομένης της ιστορίας της πολιτικής των ΗΠΑ έναντι της Νότιας Ασίας, είναι ωστόσο λανθασμένη: οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Πακιστάν δεν ήταν ποτέ και δεν είναι τώρα τόσο κοντά όσο τείνουν να φαντάζονται οι Ινδοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής. Είναι προς τιμήν της διοίκησης Τραμπ ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επιτέλους απέφυγαν την μπλόφα του Πακιστάν και τερμάτισαν κάθε στρατιωτική βοήθεια. Μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, ορισμένοι στην κυβέρνηση Μπάιντεν πρότειναν μια περιορισμένη στρατηγική σχέση με το Πακιστάν που θα επικεντρωνόταν στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Αλλά οι προσπάθειες της Ουάσινγκτον να εξασφαλίσει αυτήν την νέα εταιρική σχέση με την Ισλαμαμπάντ ήταν στην καλύτερη περίπτωση στάσιμες. Αν και ορισμένοι στοχαστές της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ εξακολουθούν να υποστηρίζουν το Πακιστάν έναντι της Ινδίας, το κατεστημένο της Beltway [στμ: του εσωτερικού κύκλου της Ουάσινγκτον] αναγνωρίζει επιτέλους την πρωτοκαθεδρία της Ινδίας στη Νότια Ασία. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, είτε υπό αυτήν την κυβέρνηση είτε υπό μια μελλοντική, θα ήθελαν να αναστήσουν την παλιά τους συμμαχία με το Πακιστάν, ειδικά αν αυτό γίνεται εις βάρος μιας εταιρικής σχέσης με την Ινδία.

Η υπεροχή της Ινδίας στην γειτονιά της δεν αμφισβητείται από το Πακιστάν ή τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά από την Κίνα. Στο Μπαγκλαντές, το Νεπάλ, και την Σρι Λάνκα, αλλά και εντός των συνόρων της ίδιας της Ινδίας, η Κίνα αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την στρατηγική αυτονομία του Νέου Δελχί. Ινδοί και Κινέζοι στρατιώτες έχουν συγκεντρωθεί κατά μήκος των αμφισβητούμενων ορεινών συνόρων μεταξύ των δύο χωρών, με αιματηρές αψιμαχίες να ξεσπούν σποραδικά. Η Ινδία δεν διαθέτει επί του παρόντος ούτε τις εσωτερικές στρατιωτικές δυνατότητες (αυτό που οι μελετητές της διεθνούς ασφάλειας ονομάζουν «εσωτερική εξισορρόπηση», “internal balancing”) ούτε τις εξωτερικές συνεργασίες («εξωτερική εξισορρόπηση», “external balancing”) για να εγγυηθεί τα συμφέροντα ασφαλείας της και να προστατεύσει τα βόρεια σύνορά της από τις κινεζικές εισβολές που επιταχύνονται από το 2019.

Ορισμένοι στην ινδική δομή ασφαλείας εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η Ρωσία μπορεί να αποτελέσει ένα πιθανό προπύργιο κατά της Κίνας. Οι προσδοκίες αυτές πηγάζουν από τον ρόλο της Σοβιετικής Ένωσης κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και την συνεχιζόμενη εξάρτηση της Ινδίας από την Ρωσία για αμυντικό εξοπλισμό και ανταλλακτικά. Οι πρόσφατες εξελίξεις, ωστόσο, υποδηλώνουν ότι η ελπίδα αυτή είναι μάλλον φανταστική. Η Ρωσία, απασχολημένη με την καταστροφική εισβολή της στην Ουκρανία, έχει ήδη αποτύχει να παραδώσει ορισμένες στρατιωτικές προμήθειες που είχε αναλάβει να παράσχει στην Ινδία. Και η επιμελώς καλλιεργούμενη ουδέτερη στάση του Νέου Δελχί σχετικά με την εισβολή δεν εμπόδισε τη Μόσχα να στραφεί προς το Πεκίνο, τον μακροχρόνιο ανταγωνιστή και αντίπαλο της Ινδίας. Η Ρωσία έχει πλησιάσει και εξαρτάται περισσότερο από την Κίνα από τότε που ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία. Απλώς δεν μπορεί να παίξει τον ρόλο που θέλει η Ινδία για να ελέγξει την Κίνα.

ΤΟ ΜΟΝΟ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Αν η Ινδία δεν μπορεί να βασιστεί στην Ρωσία για να αποτελέσει αντίβαρο στην Κίνα, θα μπορούσε να στραφεί σε άλλες αναδυόμενες και μεσαίες δυνάμεις; Η Ινδία έχει ισχυρές σχέσεις με αρκετές χώρες στην Ευρώπη, αλλά οι χώρες αυτές δεν έχουν την διπλωματική, οικονομική, ή στρατιωτική ισχύ για να εγγυηθούν τα συμφέροντα ασφαλείας της Ινδίας. Η Ινδία δεν μπορεί να υπολογίζει στις ευρωπαϊκές χώρες ή στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της για να την βοηθήσουν να ανασχέσει την Κίνα. Και οι δεσμοί της με άλλες ασιατικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν και της Ιαπωνίας, είναι περιορισμένης ή μηδενικής χρησιμότητας στο πλαίσιο του ανταγωνισμού της με την Κίνα. Ομοίως, άλλες αναδυόμενες δυνάμεις, όπως η Αργεντινή και η Βραζιλία, είναι απίθανο να επιλέξουν την Ινδία έναντι της Κίνας τα επόμενα χρόνια. Με απλά λόγια, οι εξωτερικές επιλογές εξισορρόπησης της Ινδίας -πέρα από την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών- είναι αρκετά περιορισμένες.

Η πολυδιαφημισμένη δέσμευση της Ινδίας να διατηρήσει την ουδετερότητά της δεν αποτελεί πλέον βιώσιμη επιλογή. Αυτή η προσέγγιση εξυπηρετεί ελάχιστα τα συμφέροντα της Ινδίας για την απόκρουση της πολιτικής και οικονομικής προέλασης της Κίνας στη Νότια Ασία και την ευρύτερη περιοχή. Χωρίς έναν αξιόπιστο εξωτερικό εταίρο που να μπορεί να βοηθήσει την Ινδία με την ανταλλαγή πληροφοριών, την ενίσχυση των εξαιρετικά ανεπαρκών αμυντικών δυνατοτήτων της, και την συνεργασία μαζί της σε άλλους τομείς ασφαλείας, το Νέο Δελχί θα παραμείνει θλιβερά εκτεθειμένο στις μηχανορραφίες του Πεκίνου.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι και θα παραμείνουν η μόνη παγκόσμια δύναμη ικανή να διαδραματίσει αυτόν τον ρόλο. Έχουν επιτακτικό συμφέρον να κρατήσουν την Κίνα, τον κύριο αμφισβητία και αντίπαλό τους, σε απόσταση. Για τον σκοπό αυτό, τα συμφέροντά τους συμπίπτουν σαφώς με εκείνα της Ινδίας. Κατά την διάρκεια των πρόσφατων κυβερνήσεων, η Ουάσινγκτον έχει καταβάλει επανειλημμένες προσπάθειες να πείσει την Ινδία ότι αυτά τα αλληλεπικαλυπτόμενα συμφέροντα την καθιστούν σχεδόν ιδανικό εταίρο ασφαλείας στην Ασία. Το 2016, η κυβέρνηση Ομπάμα ανακήρυξε την Ινδία σε «σημαντικό αμυντικό εταίρο», επιτρέποντας έτσι καλύτερα τις αμυντικές πωλήσεις. Κατά την διάρκεια της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ, το Νέο Δελχί και η Ουάσινγκτον υπέγραψαν την Συμφωνία Βασικής Ανταλλαγής και Συνεργασίας (Basic Exchange and Cooperation Agreement), ενισχύοντας περαιτέρω την διμερή στρατιωτική συνεργασία. Και υπό τον πρόεδρο, Τζο Μπάιντεν, τα δύο μέρη συμφώνησαν για την Πρωτοβουλία για τις Κρίσιμες και Αναδυόμενες Τεχνολογίες (Initiative on Critical and Emerging Technology), η οποία θα προωθήσει την συνεργασία σε τομείς υψηλής τεχνολογίας. Αλλά αυτό που πρέπει επειγόντως να συνειδητοποιήσει το Νέο Δελχί είναι ότι υπάρχει ένα στενό παράθυρο για να εξασφαλίσει την αμερικανική υποστήριξη. Όπως ξεκαθαρίζει ο πολιτικός επιστήμονας Ashley Tellis στο πρόσφατο δοκίμιό του στο Foreign Affairs [1], οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να αντέξουν να δαπανήσουν τόσο εγχώριο κεφάλαιο όσο και κρίσιμους διπλωματικούς πόρους για να συνεχίσουν να ικανοποιούν τις ανάγκες της Ινδίας χωρίς κάποια μορφή απτής αμοιβαιότητας από το Νέο Δελχί. Περιορίζοντας την δέσμευσή της με τις Ηνωμένες Πολιτείες -ενώ παράλληλα επιδιώκει συμφωνίες με αντιπάλους των ΗΠΑ, όπως η Ρωσία- η Ινδία θέτει ουσιαστικά σε κίνδυνο τη μακροπρόθεσμη στρατηγική της αυτονομία αντί να την εγγυάται.

Οι διφορούμενες απαντήσεις της Ινδίας προς τις Ηνωμένες Πολιτείες θα οδηγούν, σχεδόν πάντα, την Ουάσινγκτον να ενισχύει απλώς τους δεσμούς ασφαλείας με άλλους εταίρους και συμμάχους, όπως η Αυστραλία και η Ιαπωνία. Η Ινδία, αν και στρατηγικά σημαντική, δεν μπορεί να συνεχίσει να είναι αναποφάσιστη• για να διασφαλίσει την ειρήνη και την σταθερότητα στην Ασία, πρέπει να ταχθεί υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών. Η ινδική αμφιταλάντευση θα πείσει τους Αμερικανούς αξιωματούχους ότι, παρά τις προσπάθειές τους, το Νέο Δελχί είναι είτε ανίκανο να συγκεντρώσει την απαιτούμενη πολιτική βούληση για την οικοδόμηση μιας μακροπρόθεσμης εταιρικής σχέσης ασφαλείας με την Ουάσιγκτον είτε απρόθυμο να το πράξει.

ΕΥΝΟΪΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι και οι δυο πλευρές έχουν χάσει στο παρελθόν ζωτικές ευκαιρίες για να μετασχηματίσουν την σχέση τους. Οι ανάγκες της εσωτερικής πολιτικής, οι επιταγές του Ψυχρού Πολέμου, και οι θεμελιωδώς διαφορετικοί πολιτικοί προσανατολισμοί σε αμφότερες τις πρωτεύουσες δεν τους επέτρεψαν να σφυρηλατήσουν μια ισχυρή, διαρκή εταιρική σχέση. Παρά τα σφάλματα αυτά, οι σημερινές συνθήκες είναι ίσως οι πιο ευνοϊκές για το μέλλον της διμερούς σχέσης. Το Νέο Δελχί, τώρα περισσότερο από ποτέ, πρέπει να αποβάλει τους δισταγμούς του σχετικά με την υιοθέτηση μιας ρεαλιστικής και προοδευτικής προσέγγισης στις σχέσεις του με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τα οφέλη που θα μπορούσαν να προκύψουν και για τις δυο πλευρές από μια ισχυρή εταιρική σχέση είναι σημαντικά. Η Ινδία θα μπορούσε να αναπτύξει την εγχώρια αμυντική βιομηχανική της βάση, να αποκτήσει πρόσβαση στις πιο εξελιγμένες αμυντικές τεχνολογίες, και να μειώσει σταδιακά την εξάρτησή της από την Ρωσία, έναν όλο και πιο αναξιόπιστο αμυντικό προμηθευτή. Το πιο σημαντικό, οι στενότεροι δεσμοί άμυνας και ασφάλειας με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα της επέτρεπαν να αποκρούσει την αδυσώπητη απειλή από την Κίνα.

Μια στενότερη εταιρική σχέση στον τομέα της ασφάλειας θα μπορούσε επίσης να έχει σημαντικές δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλους τομείς. Μια ασφαλής, σταθερή, και με αυτοπεποίθηση Ινδία θα γίνει πιο ελκυστικός προορισμός για αμερικανικές επενδύσεις. Σε μια εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν όλο και περισσότερο για την βιωσιμότητα σημαντικών αλυσίδων εφοδιασμού, η Ινδία θα μπορούσε να γίνει σημαντικός κόμβος παραγωγής για μια ποικιλία εξαρτημάτων σε διάφορα βιομηχανικά προϊόντα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, με την σειρά τους, θα μπορούσαν να υπολογίζουν στην Ινδία ως προπύργιο απέναντι στην αυξανόμενη διεκδικητικότητα της Κίνας σε ολόκληρη την Ασία. Επιπλέον, η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να είναι σε καλύτερη θέση να αποσπάσει τελικά και να βασιστεί στην ινδική διπλωματική υποστήριξη σε φλέγοντα ζητήματα όπως το μέλλον της Ταϊβάν.

Τις τελευταίες δεκαετίες, αρκετές αμερικανικές κυβερνήσεις έθεσαν ως προτεραιότητα την σχέση με την Ινδία, παρά την σημαντική επιφυλακτικότητα του Νέου Δελχί. Αντί να μένει ικανοποιημένο με σταδιακές και ευκαιριακές βελτιώσεις στις διμερείς σχέσεις, το Νέο Δελχί πρέπει να εμπιστευτεί την Ουάσιγκτον και να προχωρήσει στην οικοδόμηση μιας πολύπλευρης εταιρικής σχέσης που προάγει την ειρήνη και την σταθερότητα στην Ασία.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/india/americas-bad-bet-india-modi
Copyright © 2023 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/india/folly-indias-neutrality

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition