Η στρατηγική αφύπνιση της Ευρώπης για το Διάστημα…

Η Ένωση έχει συντρέχουσα αρμοδιότητα για το Διάστημα, την οποία ασκεί παράλληλα με την αρμοδιότητα των κρατών μελών (άρθρο 189 της συνθήκης για την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Μπορεί να εκπονήσει την ευρωπαϊκή πολιτική για το διάστημα προωθώντας κοινές πρωτοβουλίες, στηρίζοντας την τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη και συντονίζοντας τις αναγκαίες προσπάθειες για την εξερεύνηση και την χρήση διαστήματος, πάντοτε μέσω μιας ενισχυμένης εταιρικής σχέσης με τα κράτη-μέλη.

Βήματα σε αυτή την κατεύθυνση έγιναν από το Συμβούλιο της E.E. στο παρελθόν:
-Το 2004 ενέκρινε την πρώτη Ευρωπαϊκή Διαστημική Πολιτική: «Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Ασφάλεια και Άμυνα (ΕΠΑΑ) και Διάστημα» (μετά από πρωτοβουλία της ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε.) [7].

-Το 2005 ενέκρινε να σχέδιο αρχικού οδικού χάρτη για την επίτευξη των βημάτων που καθορίζονται στην ανωτέρω Πολιτική: «ΕΠΑΑ και Διάστημα». Αν και το κείμενο είναι εν μέρει προσβάσιμο στο κοινό, ο οδικός χάρτης παρέχει τον προβλεπόμενο προγραμματισμό για την επίτευξη των βημάτων που προσδιορίζονται στην παράγραφο 26 του εγγράφου «ΕΠΑΑ και Διάστημα» [8].

-Το 2007 ενέκρινε την Ευρωπαϊκή Διαστημική Πολιτική του 2007 που περιείχε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για την ασφάλεια και την άμυνα [9].

Το έργο που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη κατά την περίοδο 2002-2007, βασίστηκε σε μια στρατηγική αντίληψη η οποία κληρονομήθηκε από την απορρόφηση στην Ε.Ε. της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ήταν υπεύθυνη για τα θέματα άμυνας. Ωστόσο, τα επόμενα δέκα χρόνια, το ενδιαφέρον της Ε.Ε. για τα θέματα άμυνας στο Διάστημα εκδηλώθηκε κυρίως μέσω δηλώσεων. Συνεπώς δεν είναι περίεργο, αφού τα παραπάνω βήματα δεν υλοποιήθηκαν, να μην υπάρχει αξιοσημείωτη συνεισφορά του Διαστημικού Προγράμματος της Ε.Ε. στην Ουκρανία.

Όπως σημείωσε ο J. Borrell, Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας: «Οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση στην οποία υφιστάμεθα τις συνέπειες μιας διαδικασίας που διαρκεί εδώ και χρόνια, κατά την οποία έχουμε αποσυνδέσει τις πηγές της ευημερίας μας από τις πηγές της ασφάλειάς μας» [10]. Επεσήμανε ότι o κόσμος, κατά τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες φρόντιζαν για την ασφάλεια της E.E. και η Κίνα και η Ρωσία παρείχαν την βάση της ευημερίας της, δεν υπάρχει πια. Για τον λόγο αυτό κατέγραψε την ανάγκη η γραφειοκρατία της E.E. να καλλιεργήσει έναν νέο τρόπο σκέψης ώστε να αντιμετωπιστούν οι μελλοντικές αβεβαιότητες.

H ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ E.E. ΣΤΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ

Η πρώτη διαστημική στρατηγική της Ε.Ε. για την ασφάλεια και την άμυνα, που παρουσιάστηκε στις 10 Μαρτίου 2023, επιβεβαιώνει την αναγνώριση του νέου γεωστρατηγικού περιβάλλοντος. Ο πρώτος σημαντικός πόλεμος στην Ευρώπη, αδιαμφισβήτητα, βρήκε την Ε.Ε. απροετοίμαστη, παρά τις προειδοποιήσεις από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Γι’ αυτόν τον λόγο, υπάρχει απαίτηση από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ευρώπης να εκπαιδεύσουν μελλοντικούς ηγέτες με κριτική σκέψη και ικανότητα να λαμβάνουν ρίσκα κατά την διάρκεια κρίσεων. Πράγματι, η διαστημική στρατηγική φέρνει ένα νέο τρόπο σκέψης και επιφέρει σημαντικές αλλαγές κατεύθυνσης σε σχέση με τις προηγούμενες στρατηγικές του 2011 και του 2016, όπου η συζήτηση για την σύζευξη του Διαστήματος, της Ασφάλειας, και της Άμυνας ήταν περιορισμένη.

Η συναντίληψη με τις ΗΠΑ για τις απειλές στο Διάστημα και η αναγνώριση ότι η ασφάλεια της Ε.Ε. εξαρτάται από την επίτευξη ανθεκτικότητας των διαστημικών υποδομών της, αποτελεί απόδειξη ενός νέου τρόπου σκέψης που προέκυψε από την αναγκαιότητα.

Η στρατηγική αφύπνιση της Ευρώπης για το Διάστημα κάνει επίσης μια άλλη ρεαλιστική παραδοχή: Τόσο η Ε.Ε. όσο και τα κράτη-μέλη της αντιμετωπίζουν έλλειψη εμπειρογνωμοσύνης στον τομέα της διαστημικής ασφάλειας και άμυνας. Δεδομένου ότι υπάρχει παγκόσμια έμφαση στα θέματα της διαστημικής ασφάλειας, χρειάζονται όλο και περισσότεροι φοιτητές να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες σε αυτά τα θέματα.

Γι’ αυτόν τον λόγο, η στρατηγική υιοθετεί μια καινοτόμο προσέγγιση για την γενική εκπαίδευση στο Διάστημα. Στόχος είναι η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος να κινητοποιήσουν τα υφιστάμενα εργαλεία για την στήριξη της απόκτησης δεξιοτήτων, της αναβάθμισης δεξιοτήτων, και της επανειδίκευσης. Γι’ αυτό το ζήτημα, προσδιορίστηκαν τρείς καινοτόμοι τρόποι αντίδρασης της Ε.Ε.:

-Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (EDA), θα χαρτογραφήσει όλες τις ενωσιακές και εθνικές δραστηριότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης που σχετίζονται με την διαστημική ασφάλεια και άμυνα, με σκοπό την ανάπτυξη δεξιοτήτων που είναι σημαντικές τόσο για τον σχεδιασμό πολιτικής όσο και σε τεχνικό επίπεδο.

-Σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Ασφάλειας και Άμυνας (ESDC), θα προωθήσει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και θα καθορίσει προγράμματα σπουδών. (Σημειώνεται ότι ήδη από το 2018 η ΕΑΑΑ, μετά από πρόταση της Σχολής Ικάρων έχει καθιερώσει ένα πρότυπο μαθήματος με τίτλο «Space Applications for Security and Defence». Το μάθημα διδάσκεται πλέον στο Διεθνές Αεροπορικό Εξάμηνο μεταξύ Ελλάδας, Πορτογαλίας, και Ρουμανίας, υπό την αιγίδα του ESDC) [11].

-Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την υποστήριξη του Οργανισμού Προγράμματος για το Διάστημα της E.E. (EUSPA), θα αναπτύξει την «Ακαδημία Διαστήματος της E.E.» για την δημιουργία προγραμμάτων ανάπτυξης που σχετίζονται με την διαστημική ασφάλεια.

Εικόνα 2. «Απειλές στο Διαστημικό Χώρο» (Πηγή https://defence-industry-space.ec.europa.eu/eu-space-strategy-security-a...)
--------------------------------------------------------------------------------