Αφότου αποκήρυξε την ISIS, η αλ Κάιντα είναι πάλι στην κορυφή

Το γεγονός ότι πήρε τόσο καιρό στον Ζαουάχρι να κάνει αυτήν την κίνηση αντανακλά την βαθιά απροθυμία του να σχετίζεται με τις εσωτερικές διαμάχες μέσα στο τζιχαντιστικό κίνημα. Μετά από χρόνια έμφασης στην ενότητα και προειδοποιήσεις εναντίον ανατρεπτικών ενεργειών και διαμαχών, δεν θα αποφάσιζε χωρίς πολύ σκέψη να κάνει το βήμα της εμπλοκής στις συγκρούσεις. Έπρεπε να αποδείξει ότι έλαβε όλα τα δυνατά μέτρα για να αποφευχθεί ο κατακερματισμός και να ενισχύσει την υποστήριξη από τους μελετητές τής Τζιχάντ και τους διαμορφωτές τής κοινής γνώμης για το «διαζύγιο». Η σημασία που έχει για τον Ζαουάχρι το να επικρίνουν μερικοί από τους πιο σημαντικούς μελετητές τής Τζιχάντ, ο abu Muhammad al-Maqdisi και ο abu Qatada al-Filistini, τον Baghdadi ότι ανέλαβε έναν τίτλο που προορίζεται για Χαλίφη και ότι αποκάλεσε την ομάδα του «κράτος», δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Οι επικρίσεις αυτές - και η απόρριψη από την ISIS μιας πρωτοβουλίας από έναν δημοφιλή Σαουδάραβα κληρικό για συμφιλίωση μεταξύ των ισλαμιστικών ομάδων – έχουν καταστήσει ευκολότερο για τον Ζαουάχρι να αποκηρύξει την ISIS και θα τον βάλει αναμφίβολα σε καλύτερη θέση για να εκτρέψει τις κατηγορίες περί προώθησης της διχόνοιας.

Μακροπρόθεσμα, το διαζύγιο με την ISIS θα μπορούσε να αποδειχθεί ακόμη και μια έξυπνη απόφαση για τον Ζαουάχρι, ιδίως από την άποψη της ευρύτερης μουσουλμανικής κοινής γνώμης. Τα λάθη τής προηγούμενης δεκαετίας, κυρίως η δολοφονία χιλιάδων μουσουλμάνων σε καθεστώς αδιάκριτης βίας, υπονόμευσε την δημόσια υποστήριξη για την οργάνωση. Οι εκπληκτικές εξελίξεις τής Αραβικής Άνοιξης προσέφεραν μια δεύτερη ευκαιρία: Η ομάδα θα μπορούσε να προσπαθήσει να κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά των μουσουλμάνων, αποδεικνύοντας ότι διαθέτει κάποια ικανότητα να κυβερνά, να παρέχει ασφάλεια και να προσφέρει οικονομικές υπηρεσίες. Η JN στη Συρία και η αλ Κάιντα στην Αραβική Χερσόνησο στην Υεμένη ήταν σε θέση να κάνουν αυτή την στροφή με σχετική επιτυχία. Η θυγατρική τής αλ Κάιντα στην βόρεια Αφρική επεδίωξε μια παρόμοια πορεία στο Μάλι, αν και είχε λιγότερα να επιδείξει προς τούτο. Ο κατακερματισμός είχε περιπλέξει τις προσπάθειες της αλ Κάιντα να αλλάξει την εικόνα της, και η σχέση με την ISIS ήταν ιδιαίτερα επιζήμια για αυτόν τον στόχο.

Με την ISIS να έχει φύγει από τη μέση, η αλ Κάιντα είναι σε πολύ καλύτερη θέση να εξαπολύσει μια επίθεση γοητείας. Μπορεί να τονίσει ότι παρακολουθεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες τού κόσμου που ισχυρίζεται ότι υπηρετεί, και ότι επιδιώκει να συνεργαστεί με άλλες ομάδες που μάχονται τους εχθρούς των σουνιτών, αντί να τους κυριαρχεί. Επιπλέον, το γεγονός ότι η τζιχαντιστική ομάδα δεν είναι πλέον η πιο ακραία ομάδα στον χώρο, θα μπορούσε να την κάνει να φαίνεται πιο συγκρατημένη και να σπρώξει πιθανούς υποστηρικτές να ρίξουν μια δεύτερη ματιά.

Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΛΓΕΡΙΑΣ

Τα διαζύγιο της ISIS από την αλ Κάιντα θα μπορούσε να βολέψει καλά και την ISIS επίσης. Όπως προτείνει ο Will McCants, ένας συνεργάτης στο Κέντρο για την Πολιτική στη Μέση Ανατολή Saban, ο διαχωρισμός θα μπορούσε να ενισχύσει την εικόνα της ως μιας υπολογίσιμης δύναμης, ακόμη και ως την πιο ισχυρή τζιχαντιστική οργάνωση. Αλλά μακροπρόθεσμα, η ISIS κατά πάσα πιθανότητα δεν θα τα πάει τόσο καλά.

Χωρίς την συνεργασία τής ομάδας του με την αλ Κάιντα, ο Baghdadi είναι σε επισφαλή θέση. Η ομάδα του ωφελήθηκε από τη νομιμοποίηση που προέκυψε από την σχέση του με την αλ Κάιντα, χωρίς ποτέ πραγματικά να έχει υπακούσει σε εντολές τής AQC. Επιπλέον, η κηδεμονία τής αλ Κάιντα παρείχε στην ISIS μια ασπίδα, κρατώντας τις καταγγελίες για βαρβαρότητα και τις θρησκευτικές καινοτομίες της υπό έλεγχο. Τώρα η ISIS βρίσκει τον εαυτό της να απεικονίζεται ως πολύ εξτρεμιστική, ακόμα και για την αλ Κάιντα. Αν δεν αλλάξει ριζικά τον τρόπο που ενεργεί – κάτι πολύ απίθανο - η χορωδία τής κριτικής απλώς θα γίνει πιο δυνατή. Ήδη, η ομάδα έχει μείνει με πολύ λίγους σίγουρους υποστηρικτές που θα μπορούσαν να της προσφέρουν μια άμυνα και να καλύψουν τις δράσεις με θρησκευτικό μανδύα.

Με πολλούς τρόπους, η ISIS φαίνεται να κινείται στο ίδιο μονοπάτι τής αυτοκαταστροφής που οδήγησε την GIA Αλγερίας (Ένοπλη Ισλαμική Ομάδα) στην καταστροφή της πριν από δύο δεκαετίες. Μεταξύ 1992 και 1998, η ομάδα εκείνη είχε εξαπολύσει μια βίαιη εκστρατεία για να αντικαταστήσει την κυβέρνηση της Αλγερίας με ένα ισλαμικό κράτος. Πήγε σε τέτοια άκρα που κατήγγειλε ακόμη και ευσεβείς μουσουλμάνους ως αιρετικούς, σκότωσε πολλούς αθώους, ως και συναδέλφους της τζιχαντιστές, και κατέληξε να σπαταλήσει μια ευκαιρία να κερδίσει ένα μισητό και καταπιεστικό καθεστώς. Για την τζιχαντιστική κοινότητα, η κατάρρευση της GIA είναι μια προειδοποιητική ιστορία. Και οι ομοιότητες μεταξύ GIA και ISIS δεν θα πρέπει να χαθούν μέσα στις επικρίσεις για την ISIS, κάτι που θα θέσει τον Baghdadi σε άμυνα: όπως και η GIA, η ISIS καθοδηγείται από πρόσωπα με περιορισμένα θρησκευτικά διαπιστευτήρια, στην καλύτερη περίπτωση, και όπως η GIA, η ISIS έχει χάσει σταδιακά τούς κύριους υποστηρικτές της.

Η ISIS μπορεί να έχει πολύ μεγάλη περιοχή υπό τον έλεγχό της, αλλά χωρίς την σφραγίδα τής έγκρισης των σημαντικών τζιχαντιστών, θα το βρει εξαιρετικά δύσκολο να διατηρήσει τα εδάφη αυτά. Η ικανότητά της να παρέχει υλικά οφέλη στα μέλη της θα μπορούσε να κρατήσει την ISIS σε λειτουργία για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά η θρησκευτική υποστήριξη είναι αναντικατάστατη. Χωρίς αυτήν, η ομάδα δεν μπορεί να προσελκύσει ευσεβείς μουσουλμάνους και θα πρέπει να στηρίζεται όλο και περισσότερο σε αγράμματους νέους με τάσεις για βία και εγκληματικότητα. Θα βρει επίσης ότι είναι δύσκολο να πάρει χρήματα από εξέχοντες χορηγούς, ειδικά όταν υπάρχει μια πληθώρα εναλλακτικών λύσεων. Αν η ιστορία αποτελεί κάποιον οδηγό, οι οικονομικές πιέσεις είναι πιθανό να ωθήσουν την ISIS περαιτέρω προς την εγκληματικότητα, κάτι που με την σειρά του, θα τροφοδοτήσει την δημόσια δυσαρέσκεια προς την ομάδα.