Πώς οι Κούρδοι βρήκαν τον δρόμο τους

Η υποστήριξη της τουρκικής κυβέρνησης στην αναζήτηση οικονομικής ανεξαρτησίας από την KRG ήταν μια εκπληκτική στροφή, δεδομένου ότι είχε αντιταχθεί από καιρό στην αυτονομία τού ιρακινού Κουρδιστάν ως ένα επικίνδυνο προηγούμενο, δεδομένου τού δικού της μεγάλου κουρδικού πληθυσμού στην Τουρκία, ο οποίος έχει εξελισσόμενες, εκκρεμείς και συχνά βίαιες διαμάχες με την Άγκυρα. Η Τουρκία είχε επιδιώξει επίσης να διατηρεί καλές σχέσεις τόσο με την Βαγδάτη όσο και με το Ερμπίλ, αλλά η χώρα χρειάζεται νέες, φθηνές προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου για την ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία της. Η Τουρκία, όπως είπε ο υπουργός Ενέργειας, Τανέρ Γιλντίζ, σε μια συνέντευξη προς ένα ιρακινο-κουρδικό ειδησεογραφικό πρακτορείο τον περασμένο Δεκέμβριο, δεν θα μπορούσε να «μείνει σιωπηλή». Στα τέλη τού περασμένου έτους, το Κουρδιστάν άρχισε να στέλνει πετρέλαιο στο Τσεϊχάν, με σχέδια να φτάσει το ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα, από το τέλος τού 2015. Το Κουρδιστάν, με την σχετική ασφάλεια και σταθερότητά του, επίσης παρουσιάζει ένα πολύ πιο ευνοϊκό κλίμα για τις τουρκικές επιχειρήσεις από ό, τι το υπόλοιπο Ιράκ. Μέχρι το 2012, το 70% του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών και των επενδύσεων μεταξύ των δύο χωρών συγκεντρώθηκε στο Κουρδιστάν, παρ’ όλο που ο πληθυσμός του αντιπροσωπεύει μόνο το ένα έκτο τού συνόλου τού Ιράκ.

Καθόλου απρόσμενα, η προοπτική των εξαγωγών πετρελαίου από το ιρακινό Κουρδιστάν στην Τουρκία προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες από την Βαγδάτη. Επιμένοντας ότι αναγνώρισε ότι το πετρέλαιο ανήκει σε όλους τους Ιρακινούς, όπως αναφέρει το σύνταγμα, η KRG υποσχέθηκε να περάσει το 83% των εσόδων στην Βαγδάτη, τηρώντας τον σημερινό τύπο επιμερισμού που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο των υπό εξέλιξη διαπραγματεύσεων για τον προϋπολογισμό. Αλλά οι κουρδικές Αρχές έχουν επίσης καταστήσει σαφές ότι θα αφαιρέσουν από το μερίδιο της Βαγδάτης τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια καθυστερούμενων οφειλών που ισχυρίζονται ότι δικαιούνται. Το Erbil έχει επίσης απειλήσει να αφαιρέσει τις αποζημιώσεις για τις ζημίες που υπέστη το Κουρδιστάν από τον Σαντάμ πριν από το 1991, τις οποίες η KRG εκτιμά στα 380 δισ. δολάρια. Η τελευταία απειλή είναι κυρίως ρητορική. Παρ’ όλα αυτά, είναι σαφές ότι η Βαγδάτη δεν θα λάβει ολόκληρο το 83% του μεριδίου της οποτεδήποτε σύντομα. Η κεντρική κυβέρνηση θα μπορούσε βέβαια να προχωρήσει σε αντίποινα, κόβοντας όλες τις πληρωμές πετρελαίου στο Κουρδιστάν. Αλλά από την στιγμή που οι κουρδικές εξαγωγές πετρελαίου φθάσουν τα 450.000 βαρέλια την ημέρα, ίσως τόσο σύντομα όσο στο τέλος τού τρέχοντος έτους, το Κουρδιστάν θα κερδίζει αρκετά για να αντικαταστήσει αυτά που λαμβάνει από την Βαγδάτη, τα οποία πέρσι ήταν 12 δισεκατομμύρια δολάρια.

Απτόητοι από τις διαμαρτυρίες τής Βαγδάτης, το ιρακινό Κουρδιστάν και η Τουρκία συνέχισαν κλείνοντας συμφωνίες και βαθαίνοντας την ενεργειακή τους συμμαχία. Τον περασμένο Νοέμβριο, ο πρωθυπουργός τού Κουρδιστάν, Nechirvan Barzani, και ο πρωθυπουργός τής Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανακοίνωσαν νέες συμφωνίες για την κατασκευή ενός δεύτερου αγωγού πετρελαίου για να μεταφέρουν κουρδικό βαρύ αργό στο Ceyhan και ενός αγωγού φυσικού αερίου για να προμηθεύει σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Τουρκία. Σύμφωνα με τις εκθέσεις που διέρρευσαν, η Τουρκία σχεδιάζει αρχικά να αγοράσει 353 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια κουρδικού φυσικού αερίου ετησίως - και τελικώς να διπλασιάσει την ποσότητα αυτή.

ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΚΟ ΣΟΥ ΤΡΟΠΟ

Η συνεργασία μεταξύ της Άγκυρας και της KRG αντιπροσωπεύει μια άμεση πρόκληση για τις ελπίδες τής Βαγδάτης να διατηρήσει ένα κεντρικά ελεγχόμενο Ιράκ. Οι κουρδο-τουρκικοί αγωγοί και οι ενεργειακές συμφωνίες αντανακλούν ένα διαφορετικό όραμα για το Ιράκ, που χαρακτηρίζεται από ισχυρή περιφερειακή αυτονομία και διαπερατά σύνορα. Φυσικά, η KRG δεν έχει επιδιώξει τα οικονομικά της συμφέροντα στο κενό: η αποδεδειγμένη αδυναμία τής Βαγδάτης να χρησιμοποιήσει τα έσοδα από το πετρέλαιο για την ανοικοδόμηση του Ιράκ - σοβαρές ελλείψεις ηλεκτρικής ενέργειας εξακολουθούν να μαστίζουν το μεγαλύτερο μέρος τής χώρας - βοήθησε να πιεστεί το Ερμπίλ να προχωρήσει στον δικό του δρόμο.

Το ποιό όραμα θα κυριαρχήσει θα έχει σοβαρές συνέπειες για το μέλλον τού Ιράκ και την ευρύτερη περιοχή. Η προσπάθεια του Ιρακινού πρωθυπουργού Νούρι αλ-Μαλίκι να διατηρήσει την κεντρική εξουσία σε επαρχίες τού Ιράκ έχει αναβιώσει την εθνοτική και θρησκευτική βία, η οποία με την σειρά της δημιούργησε αμφιβολίες για το αν το Ιράκ μπορεί να κρατηθεί ενιαίο από μόνο του. Πράγματι, μια προσπάθεια από την Βαγδάτη να εμποδίσει την κουρδο-τουρκική συνεργασία θα μπορούσε εύκολα να αποτύχει, προκαλώντας την KRG να κηρύξει την ανεξαρτησία τού Κουρδιστάν.