Το μέλλον για τα Γλυπτά τού Παρθενώνα

Πρόσφατα έγιναν κάποια μικρά βήματα προς την κατεύθυνση της επανένωσης των Μαρμάρων τού Παρθενώνα και αυτό δείχνει πως αυξάνεται συνεχώς η κατανόηση της αναγκαιότητας για επανένωση. Το 2006, το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης επέστρεψε στην Αθήνα ένα μικρό θραύσμα από την ζωοφόρο, και το 2008 το Μουσείο Salinas του Παλέρμο, όπως και το Μουσείο τοό Βατικανό δάνεισαν στο Μουσείο τής Ακρόπολης τα θραύσματα που κατείχαν. Συμπεραίνουμε, έτσι, ότι η ακεραιότητα των Μαρμάρων τού Παρθενώνα πρέπει να εξετάζεται σαν ένα ζήτημα αισθητικής δικαιοσύνης, μια και η απομάκρυνσή τους επηρεάζει την ουσιαστική αξία αυτού του μοναδικού έργου τέχνης.

Το δεύτερο επιχείρημα το οποίο θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη είναι ότι, όπως ήδη αναφέρθηκε, τα Μάρμαρα του Παρθενώνα αποτελούν κομμάτι ενός αρχιτεκτονικού μνημείου το οποίο συνέλαβε ο Φειδίας και υπάρχει για πάνω από 2500 χρόνια μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, στην Ακρόπολη. Είναι αυτός ο ιερός βράχος που στέκεται πάνω από την πόλη των Αθηνών και ενέπνευσε τον Φειδία και τα γλυπτά του. Όμως, το εν λόγω πλαίσιο είναι κάτι παραπάνω από φυσική τοποθεσία, είναι το φως που επιδρά στο πώς βλέπει κανείς την Ακρόπολη, όπως τόσο εύγλωττα περιέγραφε ο Αίλιος Αριστείδης: «Μπορείς να αναγνωρίσεις την πόλη από μακριά από τον αέρα που την περιτριγυρίζει, είναι σαν ένα φωτοστέφανο» [6]. Έκτοτε ο όρος «Αττικό φως» απέκτησε υπόσταση. Αναμφίβολα, το κλίμα τού Λονδίνου απέχει πολύ από το αττικό φως. Από το 2008, το νέο Μουσείο τής Ακρόπολης προσφέρεται ως το ιδανικό σπίτι για τα Γλυπτά τού Παρθενώνα, μια και σέβεται σε απόλυτο βαθμό το πρωτότυπο πλαίσιο. Έγινε κάθε δυνατή προσπάθεια για να τονισθεί αυτό το αυθεντικό περιβάλλον. Ο αρχιτέκτονας του Μουσείου εξηγεί το πρίσμα υπό το οποίο εμπνεύστηκε αυτό το εξαιρετικά σπουδαίο έργο τέχνης σε σχετική δημοσίευσή του [7]: Οι επισκέπτες τής Έκθεσης του Παρθενώνα, η οποία δημιουργήθηκε σε αρμονία με το ναό, δεν έχουν μόνο την δυνατότητα να θαυμάσουν τα Γλυπτά σε ευθεία γραμμή με το μνημείο, αλλά μπορούν και να περπατήσουν γύρω από την ζωοφόρο όπως θα το έκαναν γύρω από το ναό. Κάθε κομμάτι τής έκθεσης παρουσιάζεται σε συγκεκριμένο σημείο, το οποίο επιτρέπει την ενατένιση της αφήγησης όπως αυτή φαινόταν στο ναό τής Αθηνάς. Επιπλέον, τα γλυπτά μπορούν να ειδωθούν υπό το Αττικό φως το οποίο φωτίζει ολόκληρο το κτίριο και κάνει κάθε επίσκεψη στο Μουσείο μοναδική, ανάλογα με τις αλλαγές τής ώρας, της εποχής και του καιρού.

Τέλος, η επανένωση των Γλυπτών τού Παρθενώνα δεν έχει μεγάλη σημασία μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη, αφού αφορά όχι μόνο ένα ζήτημα εθνικής ταυτότητας, αλλά και ένα εμβληματικό ευρωπαϊκό μνημείο. Εκ των πραγμάτων, ο Παρθενώνας αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα Ευρωπαϊκής κληρονομιάς. Έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στην ιστορία τής Ευρώπης: Πέραν της σύνδεσής του με την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, αποτέλεσε κομμάτι τής πολυτάραχης ιστορίας τής Νοτιοανατολικής Ευρώπης, του Σχίσματος των Εκκλησιών, της για αιώνες οθωμανικής κατοχής και εν τέλει του αγώνα για ανεξαρτησία κατά τον 19ο αιώνα.

Ο Παρθενώνας έχει μια συμβολική αξία για την Ευρώπη: Ο Περικλής, μετά την έγκριση των Αθηναίων συμπολιτών του, διέταξε την κατασκευή τού ναού, ο οποίος αποτέλεσε το σύμβολο της δημοκρατίας [8], της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας. Αποτελεί την ουσία τής ρίζας των κλασικών τής δυτικής φιλοσοφίας, η οποία ανέπτυξε μια καθολική επιρροή ανά τους αιώνες. Μέσω αυτών των ερεθισμάτων, οι Ευρωπαίοι βάδισαν στον δρόμο των δημοκρατικών αρχών και των δικαιωμάτων τού ανθρώπου.

Οι Ευρωπαίοι έχουν, επίσης, την δυνατότητα να διδαχθούν για την κοινή ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά τους. Ο Παρθενώνας είναι ένα έργο τέχνης, τόσο αρχιτεκτονικό όσο και γλυπτικό, το οποίο καταδεικνύει την υψηλή τεχνική και αισθητική ικανότητα και υπεροχή των αρχαίων Αθηναίων [9]. Είναι αδιαμφισβήτητα ένα σπουδαίο σημείο αναφοράς στον χώρο τής αρχιτεκτονικής. Ο Le Corbusier υποστήριζε στο μανιφέστο του Towards a new architecture (σημ. μτφ. Προς μία νέα αρχιτεκτονική): «Δεν έχει υπάρξει κάτι ανάλογο [του Παρθενώνα] πουθενά και σε καμία άλλη περίοδο. Δημιουργήθηκε σε μια στιγμή που τα πράγματα ήταν στο ζενίθ, όταν ο άνθρωπος, αναδυόμενος από τις ευγενέστερες σκέψεις του, τις αποκρυστάλλωσε σε ένα πλαστικό έργο από φως και σκιές. (...) Για διακόσια χρόνια, αυτοί που είχαν αντικρύσει τον Παρθενώνα είχαν αισθανθεί ότι αποτελούσε μια καθοριστική στιγμή στην ιστορία τής Αρχιτεκτονικής». Μιλάμε για ένα γνήσιο ευρωπαϊκό μνημείο παγκόσμιας εμβέλειας.

Δυστυχώς, η Ακρόπολη και ο Παρθενώνας πρόσφατα έγιναν σύμβολο της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, όπως αυτή αποτυπώθηκε στον Τύπο με αμέτρητες φωτογραφίες, σκίτσα και καρικατούρες. Για αυτό τώρα θα ήταν η ιδανική στιγμή για την επιστροφή των Γλυπτών, στέλνοντας με αυτόν τον τρόπο το θετικό μήνυμα προς τους Έλληνες και τους Ευρωπαίους: Ότι η Ευρώπη δεν περιορίζεται σε χρέη και μέτρα λιτότητας. Μια τέτοια πράξη θα έσβηνε τα σημάδια τής κρίσης, θα έδινε εκ νέου την αίσθηση της αλληλεγγύης μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών, οι οποίοι μοιράζονται κοινές αξίες και πολιτιστική κληρονομιά.