Η οπισθοχώρηση της ειρήνης στην Ευρώπη

Σήμερα, ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως και τότε, εξακολουθεί να μην έχει κοινή και ενιαία εξωτερική πολιτική. Υπογραμμίζω την λέξη ενιαία, διότι, κατά την γνώμη μου, δεν αρκεί να είναι κοινή, όταν υπάρχει στον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή. Βέβαια, έχουμε τις κυρώσεις. Είναι, όμως, το εργαλείο των κυρώσεων αρκετό και ικανό να πείσει; Ακούω συχνά, όταν επιχειρηματολογώ υπέρ τής ανάγκης για μια κοινή εξωτερική πολιτική, ότι ο σχηματισμός/διαμόρφωση του αναγκαίου consensus με 28 κράτη-μέλη και αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα, ακούγεται περίπου σαν ουτοπία. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε λοιπόν ας παραδεχθούμε ότι ουτοπία επίσης είναι η προσδοκία/επιδίωξη να γίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση πολιτική δύναμη ανάλογη της οικονομικής της ισχύος.

Ισχυρίζομαι ότι η Κοινοτική πολιτική, όπως τότε στα Βαλκάνια στην δεκαετία τού 1990, όπως και τώρα στην Ουκρανία, στις σχέσεις με την Ρωσία και σε όλη την διάρκεια των σημαντικών εξελίξεων/ανατροπών στην Μέση Ανατολή την τελευταία τετραετία, δεν προέχει, δεν υπερτερεί αλλά ακολουθεί (αν δεν υποτάσσεται) στα συμφέροντα συγκεκριμένων κρατών-μελών. Αυτή είναι η πραγματικότητα, μας αρέσει ή όχι.

Αλήθεια, ποιος δεν θυμάται την διχοτόμηση της στάσης τής Ευρωπαϊκής Ένωσης στην αντιμετώπιση των κρίσεων στην Αίγυπτο, στην Λιβύη, στην Σύρια; Έχουμε ξεχάσει την εικόνα τής πολιτικής διαίρεσης που έστειλε η στάση τής Ε.Ε. στην Απόφαση για Ανάληψη Δράσης Κατά τής Λιβύης, το 2011; Την θλιβερή εικόνας των τριών μελών τής Ε.Ε. στο Συμβούλιο Ασφαλείας (των Ηνωμένων Εθνών), με την Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο να υπερψηφίζουν και την Γερμανία να ψηφίζει «αποχή»;

Ερωτώ, σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση που μαστίζεται από την κρίση και την απουσία συμμετρίας και πολιτικής και οικονομικής ισορροπίας, ποια ψήφος έχει μεγαλύτερη πολιτική σημασία και κρισιμότητα αν όχι αυτή της Γερμανίας;

Θα πρέπει, όμως, να αποφασίσουμε σε ποια θεμέλια θα στηρίζεται η στάση μας: Θα εδράζεται στα συμφέροντα ή στις αρχές;

Ο Θουκυδίδης, στην Ιστορία τού Πελοποννησιακού Πολέμου, ορίζει τα όρια της ισχύος, της δικαιοσύνης και του συμφέροντος. Στη πραγματικότητα μας λέγει ότι το συμφέρον ορίζει την συμπεριφορά. Η δύναμη είναι, όμως, αυτή που σου επιτρέπει να επιβάλεις το συμφέρον σου.

Η ουκρανική κρίση και τα τετελεσμένα γεγονότα τής Κριμαίας, μετά την ρωσική εισβολή στην Γεωργία το 2008, ήταν ο πλέον πρόσφατος κρίκος σε μια αλυσίδα που έχει σαν πρώτο κρίκο την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974.

Για να γίνω πιο σαφής: Στην Κύπρο, στην Κριμαία και αλλού στην Ευρώπη, στρατιωτικές εισβολές και προσαρτήσεις εδαφών, άμεσες ή συγκεκαλυμμένες, είναι παράνομες, ασύμβατες με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Η εισβολή είναι εισβολή, η κατοχή είναι κατοχή. Όπως και η προσάρτηση εδαφών, παραβιάζουν τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και την Τελική Πράξη τού Ελσίνκι.

Θυμίζω ότι ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών στο άρθρο 2 παρ. 4, καλεί τα μέλη τού Οργανισμού να απέχουν από την «απειλή ή την χρήση βίας που στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους».

Θα ήθελα να σταθώ λίγο στις έννοιες αυτές.

ΕΔΑΦΙΚΗ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ

Όλοι καταλαβαίνουμε την έννοια της «εδαφικής ακεραιότητας». Η ρωσική εισβολή στην Κριμαία συνιστά παραβίαση του άρθρου 2 παρ. 4 . Όπως ακριβώς και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Υπάρχει, όμως, κοινά αποδεκτός ορισμός τού όρου «πολιτική ανεξαρτησία»;

Αλήθεια, οι άλλοτε συγκλίνουσες και συχνά αποκλίνουσες αμερικανο-ευρωπαϊκές επεμβάσεις για αλλαγή κυβερνήσεων στο Κίεβο, στο Κάιρο, στην Βαγδάτη, στην Δαμασκό, στην Τρίπολη και αλλού, δεν συνιστούν παραβίαση της εννοίας τής «πολιτικής ανεξαρτησίας» κατά το ίδιο άρθρο; Αν oχι, τότε ποιες είναι οι διαχωριστικές γραμμές;

Εδώ θα ήθελα να σημειώσω μια ουσιαστική παράλειψη που υπάρχει στο Άρθρο 2 παράγραφο 3 του Χάρτη. Διαβάζω το κείμενο στην αγγλική: «All members shall settle their international disputes by peaceful means in such a manner that international peace and security, and justice, are not endangered». Μεταφράζω: Όλα τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών θα διευθετούν τις διεθνείς τους διαφορές με ειρηνικά μέσα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο η διεθνής ειρήνη, ασφάλεια και δικαιοσύνη.

Αν, όμως, στο άρθρο 2 του Χάρτη, στην θέση τού όρου justice (δικαιοσύνη) υπήρχε αναφορά στο international law (διεθνές δίκαιο) εκτιμώ ότι οι αυτοματισμοί τής αποκαλουμένης Διεθνούς Κοινότητας θα ήταν πλέον ευδιάκριτοι.

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Η πολιτική και οι πολιτικοί δεν κρίνονται από τις προθέσεις. Κρίνονται από τα αποτελέσματα. Ειδικότερα :

1. Σήμερα, δέκα χρόνια ακριβώς μετά την μεγάλη προς ανατολάς διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα νέα κράτη-μέλη, όπως πολύ εύστοχα πρώτος είχε ονομάσει ο υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Μπους-Τσένι, Νταν Ράμσφελντ, η «νέα Ευρώπη», έχουν αποκτήσει ειδικό βάρος και βαρύτητα στην διαμόρφωση της πολιτικής τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, έναντι της Ρωσίας και όχι μόνο. Η παρουσία και η επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών στην διαδικασία λήψης απόφασης στα θέματα εξωτερικής πολιτικής τής Ε.Ε. έχει επίσης καταλυτικά ενισχυθεί.

Άλλωστε η «Νέα Ευρώπη» είχε και έχει καθαρή θέση. Αναφέρθηκα πριν στο «εθνικό δόγμα» τής Πολωνίας. Η παλιά πελαγοδρομεί. Αναζητεί σημείο ισορροπίας μεταξύ αρχών, δικαιοσύνης και συμφέροντος, χωρίς μέχρι στιγμής να έχει βρει την χρυσή τομή. Όσο καιρό η Ευρώπη είναι διαιρημένη μεταξύ Βορρά και Νότου, Παλαιάς και Νέας, Ισχυρών και Αδύναμων κρατών, τόσο η αδυναμία συγκρότησης διακυβερνητικής κοινής πολιτικής θα είναι δυσχερής, αν όχι ακατόρθωτη. Άρα, η έλλειψη πολιτικού κύρους και αξιοπιστίας θα αποτελούν τα χαρακτηριστικά της. Γι’ αυτό κάνω λόγο για την «Αρπαγή (τής εξωτερικής πολιτικής) τής Ευρώπης».