Ισχύς στον λαό μας

Ο εκλεγείς πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας προσέρχεται σε συνάντηση με τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο, στο προεδρικό μέγαρο στην Αθήνα, στις 21 Σεπτεμβρίου 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
-------------------------

Σε γενικές γραμμές, η ριζοσπαστική αριστερά στην Ελλάδα ερμηνεύει το ελληνικό έθνος ως «εγγενώς αντιστεκόμενο» στις δυσκολίες και στην ξένη επέμβαση. Μια τέτοια συζήτηση δεν στερείται από ταξικούς συνειρμούς: Υπενθυμίζει τους ασυμβίβαστους μαχητές, στρατολογημένους από τον «λαό», δηλαδή από τα χαμηλά και μεσαία κοινωνικά στρώματα, που έχουν αγωνιστεί ακούραστα ενάντια στην εκμετάλλευση της Ελλάδας από ξένους. Σε αυτό το πνεύμα, η ριζοσπαστική αριστερά κατηγορεί την αστική τάξη ότι ξεπουλά τον ελληνικό λαό σε ξένα συμφέροντα.

Με λίγα λόγια, ο αριστερός ο εθνικισμός έχει έρθει σε διάφορα μεγέθη και σχήματα από το 1940. Αν και η πατριωτική ρητορική της ριζοσπαστικής αριστεράς τείνει να γίνεται κοσμική, υπήρξαν εξαιρέσεις: Η Λιάνα Κανέλλη, βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας από το 2000, τόνισε ότι η Χριστιανική Ορθοδοξία θα πρέπει να προστατεύεται από την «Νέα Τάξη Πραγμάτων». Η συνεργασία της με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας ξεκίνησε επίσημα το 1999, όταν η αλληλεγγύη του προς τον σερβικό λαό ενάντια επέμβαση του ΝΑΤΟ ταίριαξε με τον δικό της συνδυασμό θρησκευτικής και αντι-ιμπεριαλιστικής ρητορικής.

Ένας εθνικιστής κρατά την ελληνική σημαία κατά την διάρκεια διαδήλωσης στις 26 Μαΐου 2013. YANNIS BEHRAKIS / REUTERS
---------------------------

ΘΟΛΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Η εθνικιστική ρητορική δεν περιορίζεται στην αριστερά, και σε ορισμένες περιπτώσεις η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του «αριστερού πατριωτισμού» και του «δεξιού εθνικισμού» έχει θολώσει. Ωστόσο, ο εθνικισμός στην Ελλάδα δεν είναι μονολιθικός. Για παράδειγμα, η κατανόηση του ελληνικού έθνους από το κόμμα της νεοναζιστικής Χρυσής Αυγής είναι διαποτισμένη με αλαζονεία, σεξισμό και μοχθηρή ξενοφοβία.

Για την ριζοσπαστική αριστερά, τα πράγματα είναι πολύ πιο περίπλοκα. Το ΚΚΕ δεν κάνει καμία αναφορά σε ζητήματα LGBTQ [στμ: δηλαδή ιδιαίτερων σεξουαλικών προτιμήσεων], ο ΣΥΡΙΖΑ τάσσεται υπέρ του γάμου ατόμων του ιδίου φύλου, και η Λαϊκή Ενότητα έχει συμπεριλάβει δύο ανοιχτά γκέι υποψήφιους βουλευτές στις πρόσφατες εκλογές. Κανείς δεν εξελέγη τελικά, δεδομένου ότι η Λαϊκή Ενότητα δεν πήρε έδρες στις εκλογές του περασμένου Σαββατοκύριακου. Ανεξάρτητα από την υποστήριξη ή την αντίθεση προς την ισότητα των φύλων, κανένα σκέλος της ελληνικής πολιτικής σκέψης δεν έχει δώσει πολλή προσοχή στο θέμα συνολικά.

Υποστηρικτές του ΣΥΡΙΖΑ, συμπεριλαμβανομένων κάποιων με ένα πανό για την «Άλλη Ευρώπη», αντιδρούν στο κεντρικό περίπτερο του κόμματος μετά την ανακοίνωση των πρώτων exit polls στην Αθήνα, στις 20 Σεπτεμβρίου του 2015. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
----------------------

Πιο διχαστικά, τα κόμματα της ριζοσπαστικής αριστεράς στην Ελλάδα στέκονται στο πλευρό των μεταναστών και των προσφύγων που φθάνουν στις ακτές της. Ο κυβέρνηση υπό την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ αμφισβήτησε ακόμη την ελληνική έννοια του jus sanguinis –με την οποία η ιθαγένεια καθορίζεται από την ύπαρξη ενός ή δύο γονέων που να είναι πολίτες του κράτους. Έτσι, η κυβέρνηση Τσίπρα επέτρεψε σε δεύτερης γενιάς μετανάστες στην Ελλάδα να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια. Για τον ΣΥΡΙΖΑ, οι μετανάστες εκλαμβάνονται ως μέλη ενός «ακούραστα αγωνιζόμενου» ελληνικού έθνους -ακόμη και αν είναι πρόσφατες αφίξεις στη χώρα. Παρ’ όλα αυτά, σχεδόν όλοι οι βουλευτές του μικρότερου συνεργάτη στον [κυβερνητικό] συνασπισμό, των Ανεξάρτητων Ελλήνων, ψήφισαν εναντίον του μέτρου αυτού.

Ο εθνικισμός της ριζοσπαστικής αριστεράς υπήρξε τόσο ένα διαρκές όσο και ένα πολυδιάστατο φαινόμενο, και η τροχιά του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί την πιο πρόσφατη υπενθύμιση. Οδηγώντας ένα κύμα αντιπολίτευσης για τα πακέτα διάσωσης και τα μέτρα λιτότητας που τα συνόδευαν, ο ΣΥΡΙΖΑ υπογράμμισε την ανάγκη να επανέλθει η ελπίδα και να τύχει υπεράσπισης η αξιοπρέπεια του ελληνικού λαού. Αυτό κατέστησε το κόμμα ως ελκυστική επιλογή για περισσότερο από το ένα τρίτο των ψηφοφόρων τον περασμένο Ιανουάριο. Αυτό που παρέμενε ασαφές, μέχρι που η υπό τον ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνηση υπέγραψε μια νέα συμφωνία διάσωσης τον Ιούλιο, ήταν αν το κόμμα πάντρευε τον εθνικισμό με τον ευρωσκεπτικισμό, και εάν η απόρριψη του πνεύματος της υποστηριζόμενης από την ΕΕ λιτότητας σήμαινε την προώθηση στενότερων δεσμών με μη-Δυτικές δυνάμεις, όπως η Ρωσία. Παρ’ όλα αυτά, μετά την διάσπαση, τον Αύγουστο, που γέννησε το κόμμα της Λαϊκής Ενότητας, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει διατηρήσει την πατριωτική ρητορική του, αλλά έχει συντρίψει την ευρωσκεπτικιστική πλατφόρμα του. Ο αριστερός εθνικισμός που συνετέλεσε στην πυροδότηση της δημοτικότητας του ΣΥΡΙΖΑ έγινε πιο ήπιων τόνων καθώς η σοβαρότητα ενός Grexit γινόταν σαφής.

Copyright © 2015 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/2015-09-21/power-our-people

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.berghahnbooks.com/title.php?rowtag=PapadogiannisMilitant