Τι κάνει το ΝΑΤΟ στο Αιγαίο

Η ικανότητα να επιχειρεί σε τουρκικά χωρικά ύδατα [61] -το σημείο προέλευσης των διακινούμενων μεταναστών που κατευθύνονται προς την ΕΕ- δίνει στο ΝΑΤΟ ένα βασικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις προηγούμενες προσπάθειες της ΕΕ. Η δεύτερη ναυτική επιχείρηση της ΕΕ κατά της διακίνησης ανθρώπων στην Κεντρική Μεσόγειο, η Επιχείρηση Σοφία, περιορίστηκε σε διεθνή ύδατα. Η κυβέρνηση της Λιβύης δεν ενέκρινε να επιχειρεί η αποστολή της ΕΕ στα χωρικά της ύδατα, αναγκάζοντας τα πολεμικά πλοία να παραμείνουν ανά πάσα στιγμή στα 12 ναυτικά μίλια στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης. Το ΝΑΤΟ δεν θα έχει τέτοιους περιορισμούς, δεδομένου ότι επιχειρεί εντός των υδάτων μελών της συμμαχίας.

Παρά το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ θα έχει λιγότερους περιορισμούς στην γεωγραφική περιοχή των επιχειρήσεών του, το εύρος της αποστολής του θα είναι πιο περιορισμένο από εκείνη της Επιχείρησης Σοφία. Εκτός από την παρακολούθηση των ιχνών του λαθρεμπορίου, τα πολεμικά πλοία της Επιχείρηση Σοφία ήταν επιφορτισμένα με την επιβίβαση, την έρευνα, την κατάσχεση και την εκτροπή σκαφών, καθώς και την σύλληψη των λαθροδιακινητών στην θάλασσα. Η προσπάθεια αυτή, σύμφωνα με την Frontex και το γερμανικό ναυτικό, είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 500 συλλήψεις λαθροδιακινητών μεταναστών [62]. Είναι ένα ανοικτό ερώτημα εάν το ΝΑΤΟ θα είναι σε θέση να επιτύχει ένα παρόμοιο αποτρεπτικό αποτέλεσμα, αν δεν είναι σε θέση να διακόψει την πορεία των σκαφών των μεταναστών. Η Μόνιμη Ναυτική Ομάδα 2 του ΝΑΤΟ είναι σίγουρα σε θέση να λάβει μια πιο επεκτατική εντολή: Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η SNMG2 διεξήγαγε ασκήσεις με το τουρκικό ναυτικό [63], οι οποίες επικεντρώθηκαν στην ναυτική αποτροπή και την έρευνα και διάσωση, μαζί με πιο συμβατικές ενέργειες αεράμυνας και ανθυποβρυχιακού πολέμου. Πέρα από τα τρία πλοία της SNMG2 που σήμερα περιπολούν στο Αιγαίο, το ΝΑΤΟ μπορεί εύκολα να κλιμακώσει για να ταιριάξει με την ισχύ της δύναμης της Επιχείρησης Sophia -έξι πολεμικά πλοία που υποστηρίζονται από μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ελικόπτερα.

Αποβατικά πλοία του ΝΑΤΟ συμμετέχουν στην ΝΑΤΟϊκή άσκηση Trident Juncture in Troia, κοντά στο Σετούμπαλ, στην Πορτογαλία, στις 5 Νοεμβρίου 2015. RAFAEL MARCHANTE / REUTERS
----------------------------------------

ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΑΛΟ ΜΕ ΙΣΧΥ

Το κύριο εμπόδιο για μια διευρυμένη αποστολή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο είναι η πολιτική βούληση, όχι η στρατιωτική δύναμη. Μια αποστολή περιορισμένης επιτήρησης και αναφοράς θα έκανε την Επιχείρηση του Αιγαίου πιο εύκολο να πουληθεί κατά την συνεδρίαση των υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ. Τα πλοία της SNMG2 ήταν ήδη στην Ανατολική Μεσόγειο, και το κόστος ευκαιρίας των πρόσθετων περιπολιών και των καθηκόντων επιτήρησης στην περιοχή ήταν σχετικά χαμηλό. Ως πρόσθετο πλεονέκτημα, η Επιχείρηση του Αιγαίου παρέχει έναν πολυπόθητο αγωγό για την ανταλλαγή πληροφοριών και τον συντονισμό ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία.

Η επέκταση της αποστολής του Αιγαίου από την παρακολούθηση στην απαγόρευση θα ήταν πιθανό να εκθέσει βαθύτερες διαιρέσεις εντός του ΝΑΤΟ σχετικά με την ευθύνη της Συμμαχίας για την διασφάλιση της ασφάλειας των ευρωπαϊκών συνόρων. Η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία το 2014 οδήγησε τα ανατολικο-ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ να αμφισβητήσουν την δέσμευση της συμμαχίας στην εθνική τους άμυνα. Μια ευρείας κλίμακας παρέμβαση στην μεταναστευτική κρίση θα στείλει ανάμικτα μηνύματα σε αυτούς τους συμμάχους για την σημασία της δικής τους ασφάλειας σε σχέση με την κρίση που βιώνεται αλλού στην Ευρώπη.

Από την πλευρά της, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε τα σχέδιά της να τετραπλασιάσει τις δαπάνες της για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και να προσθέσει μια επιπλέον ταξιαρχία στις ευρωπαϊκές δομές της. Το ΝΑΤΟ έχει επίσης δεσμευθεί να ενισχύσει την Δύναμη Αντίδρασής του (Response Force), καθιερώνοντας προωθημένα κέντρα διοίκησης στις χώρες της Βαλτικής, την Βουλγαρία, την Πολωνία και την Ρουμανία, καθώς και προ-τοποθετώντας βαρύ εξοπλισμό ώστε να αποτρέψει μια πιθανή ρωσική επίθεση.

Αλλά κι αυτό θα μπορούσε να παρεμποδίσει μια ευρύτερη ανθρωπιστική και αντι-λαθρεμπορική αποστολή στο Αιγαίο. Το ΝΑΤΟ επαναβεβαιώνει την πιο παραδοσιακή αποστολή της αποτροπής και της εδαφικής άμυνας στην Ευρώπη, παρέχοντας λιγότερους πόρους για έναν υπερμεγέθη ρόλο σε άλλα θέματα. Έρευνες γνώμης [64] έχουν δείξει ότι, σε σύγκριση με τους πολιτικούς ομολόγους τους, οι Δυτικοί στρατιωτικοί επαγγελματίες είναι γενικά επιφυλακτικοί για οποιεσδήποτε προσπάθειες ανθρωπιστικής βοήθειας και καταπολέμησης της εγκληματικότητας που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ετοιμότητα και την ικανότητα των ενόπλων δυνάμεων στην εκτέλεση των βασικών καθηκόντων τους. Η αποτροπή λαθρεμπορικών σκαφών, σύμφωνα με την άποψη αυτή, θα μπορούσε να περιορίσει την ικανότητα της SNMG2 να παρακολουθεί και να απαντά στην ρωσική ναυτική δραστηριότητα στην Συρία και την Ανατολική Μεσόγειο.

Ανώτεροι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ φαίνεται να μοιράζονται αυτόν τον σκεπτικισμό. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, Douglas Lute [65], κατέστησε σαφές ότι η κρίση των προσφύγων είναι «θεμελιωδώς ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί μερικά μίλια μακριά από εδώ, στην έδρα της ΕΕ». Σε μια συνέντευξη τον Ιανουάριο, ο επικεφαλής της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ [66] στρατηγός Petr Pavel [67] το έθεσε ακόμη πιο ωμά: «Αν θέλουμε να διαλέξουμε την πιο σημαντική από τις δύο απειλές» -τους πρόσφυγες ή την Ρωσία- «λοιπόν, μια κυβέρνηση με ένα εξαιρετικό στρατιωτικό οπλοστάσιο, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών όπλων, η οποία παραβιάζει προκλητικά τις διεθνείς συμφωνίες, αναμφισβήτητα παίρνει την πρώτη θέση».