Κάνοντας την κυβέρνηση πιο έξυπνη

Ή δείτε τα μετασκευασμένα καμίνια. Περισσότεροι από χίλιους κάμινοι σε όλη τη Ντάκα παράγουν τέσσερα δισεκατομμύρια τούβλα κάθε χρόνο, εκπέμποντας τόσο μεγάλη ρύπανση στην διαδικασία, που η ποιότητα του αέρα της πόλης είναι συχνά 16 φορές χειρότερη από όσο τα διεθνή πρότυπα. Αυτή η ατμοσφαιρική ρύπανση σκοτώνει 2.000 ανθρώπους κάθε χρόνο. Η αναβάθμιση των καμίνων με βελτιωμένη τεχνολογία θα τις κάνει να καίνε πιο καθαρά και αποτελεσματικά και θα μειώνουν την κατανάλωση καυσίμου κατά ένα πέμπτο. Και κάθε δολάριο που θα δαπανηθεί εκεί, θα αποδώσει 8 δολάρια σε αξία.

Αυτό το είδος άσκησης επιτρέπει επίσης στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να γνωρίζουν ποια διαφημισμένα προγράμματα δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά, ειδικά σε συγκριτική βάση. Τα οικιακά ηλιακά έργα, για παράδειγμα, είναι τα αγαπημένα της αναπτυξιακής κοινότητας, αλλά η ανάλυση του οικονομολόγου Α.Κ. Enamul Haque -ο οποίος επίσης συνέγραψε την πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για την ηλιακή ενέργεια στο Μπανγκλαντές- έδειξε ότι τα πάνελ παράγουν μόνο 1,80 δολάρια σε οφέλη για κάθε 1 δολάριο που δαπανάται γι’ αυτά. Γιατί μια τέτοια κακή απόδοση; Επειδή οι ηλιακοί συλλέκτες είναι σχετικά ακριβοί και παρέχουν πολύ λίγη ενέργεια, διαθέσιμη μόνο για λίγες ώρες τη νύχτα.

Ο Haque επεσήμανε ότι οι περισσότεροι πλούσιοι στο Μπανγκλαντές χρησιμοποιούν γεννήτριες ντίζελ και όχι ηλιακούς συλλέκτες για να έχουν εναλλακτικές πηγές ηλεκτρικής ενέργειας κατά την διάρκεια των διακοπών ρεύματος. Έτσι αποφάσισε να δοκιμάσει αν ήταν λογικό για τους φτωχότερους Μπανγκλαντεσιανούς να μιμηθούν τους πλουσιότερους γείτονές τους. Και ασφαλώς, εάν συμμετείχαν πέντε νοικοκυριά για να χωρίσουν το κόστος μιας γεννήτριας ντίζελ, κάθε 1 δολάριο που θα δαπανάτο θα απέφερε οφέλη 25 δολαρίων -ακόμη και αφού υπολογιζόταν η ζημιά από τις υψηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας πρέπει να ακολουθούν τους αριθμούς.

Ομοίως, το Μπανγκλαντές φημίζεται για τα πειράματά του στον τομέα της μικροχρηματοδότησης. Ωστόσο, η εκτεταμένη έρευνα σε πολλές χώρες για μεγάλες χρονικές περιόδους έχει δείξει ότι η μικροχρηματοδότηση δεν είναι μια ιδιαίτερα ισχυρή παρέμβαση, όπως πάνε αυτά τα πράγματα. Έχει ένα σημαντικό αρχικό κόστος και παράγει μέτρια οφέλη που μειώνονται μετά από λίγα χρόνια˙ τούτων λεχθέντων, αποφέρει κέρδη 2 δολαρίων για κάθε δολάριο που δαπανάται. Αυτό είναι καλύτερο από το τίποτα, αλλά πολύ λιγότερο αποτελεσματικό από πολλούς άλλους τρόπους χρήσης των ίδιων δολαρίων βοήθειας.

Παραδόξως, ένα πρόγραμμα πολύ δημοφιλές σε ορισμένους αναπτυξιακούς κύκλους –η άνευ όρων μεταβίβαση μετρητών- αποδείχθηκε ότι είναι ένα από τα λιγότερο αποτελεσματικά, σύμφωνα με τους οικονομολόγους. Αυτά τα προγράμματα δίνουν ένα εφάπαξ χρηματικό ποσό σε εξαιρετικά φτωχούς αποδέκτες, συχνά μικροεπιχειρηματίες, χωρίς προϋποθέσεις για το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτά τα χρήματα. Πολλαπλές τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές -ο χρυσός κανόνας για εκτιμήσεις του αποτελέσματος- έδειξαν μικρή άμεση επίδραση: Μόλις 80 σεντς για κάθε δολάριο που επενδύθηκε, ενώ οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις δεν έχουν μελετηθεί καλά.

Εργάτριες δουλεύουν μπροστά από μικρούς κλιβάνους σε εργοστάσιο γυάλινων βραχιολιών στην Παλιά Ντάκα, τον Ιούλιο του 2012. ANDREW BIRAJ / REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Ούτε ήταν τα μετρητά που οι ίδιοι οι πιο φτωχοί ήθελαν περισσότερο. Εκτός από το ότι ρωτήσαμε τους ειδικούς για τις συστάσεις τους, εμπλέξαμε [στην διαδικασία] άμεσα πολλούς φτωχούς Μπανγκλαντεσιανούς σε απομακρυσμένες περιοχές. Πολλές από τις προτεραιότητές τους ήταν παρόμοιες με εκείνες που εντοπίστηκαν από τους ειδικούς, αλλά υπήρξαν κάποιες κρίσιμες διαφορές, ανάλογα με τις περιστάσεις τους. Αυτό που οι πιο φτωχοί ήθελαν περισσότερο ήταν η αύξηση της γεωργικής παραγωγικότητας. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι προσπάθειες σε αυτόν τον τομέα μπορεί να είναι εξαιρετικά πολύτιμες, και οι υπολογισμοί μας προέβλεπαν ότι η επένδυση 9.000 δολαρίων ανά γεωργικό εργάτη θα αύξανε την παραγωγικότητα της γεωργίας του Μπανγκλαντές κατά 10% μέσα σε δύο δεκαετίες -αποφέροντας απόδοση 4 δολαρίων για κάθε δολάριο που δαπανάται.

ΜΕΤΑΚΙΝΟΥΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ

Όπως θα φανταζόταν κανείς, τα αποτελέσματα της μελέτης μας δεν ήταν πάντα δημοφιλή, ιδιαίτερα μεταξύ των υποστηρικτών των προγραμμάτων που κατατάσσονταν σε χαμηλή θέση. Το να σχεδιαστεί τι θα μπορούσε να γίνει ήταν εύκολο˙ η μετατροπή των ευρημάτων στην πράξη θα είναι δύσκολη. Αλλά ήδη, η συζήτηση στη Ντάκα έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Όπως αναφέρθηκε πρόσφατα σε ένα άρθρο γνώμης στην Prothom Alo, μια από τις κορυφαίες εφημερίδες της χώρας, «είναι σαφές ότι η έρευνα έχει πραγματικό αντίκτυπο στις κατευθυντήριες αποφάσεις για τις προτεραιότητες του Μπανγκλαντές και υπόσχεται να βοηθήσει ακόμα περισσότερο στο μέλλον».

Το γραφείο του πρωθυπουργού ενσωματώνει τώρα την ανάλυση κόστους-οφέλους σε όλα τα Υπουργεία. Ο υπουργός Οικονομικών έχει υποσχεθεί να ολοκληρώσει την ηλεκτρονική προμήθεια μέσα σε δύο χρόνια, και ο νέος προϋπολογισμός του θέτει κατά μέρος 12 εκατομμύρια δολάρια για την προσπάθεια αυτή. Και οι διατροφικές συστάσεις έχουν ήδη ενσωματωθεί στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Διατροφή, βοηθώντας την χώρα να δαπανήσει 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια για δέκα χρόνια, ακόμη καλύτερα. «Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δίνουν προτεραιότητες μεταξύ ανταγωνιστικών επιλογών πολλές φορές κάθε μέρα», παρατήρησε ο Tofail Ahmed, υπουργός Εμπορίου του Μπανγκλαντές. «Αυτό το έργο θα μας βοηθήσει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αναρωτηθούμε: Ποιοί είναι οι τομείς στους οποίους πρέπει να εστιάσουμε περισσότερη προσοχή και πόρους;».