Έμφρακτος Νείλος

Υπό τις συνθήκες αυτές, το GERD ταυτόχρονα ενοποιεί και διχάζει τους Αιθίοπες. Το φράγμα έχει γίνει ένα εθνικό σύμβολο προόδου, και σχεδόν όλοι οι Αιθίοπες το υποστηρίζουν. Όμως, οι πολιτικές φατρίες επίσης οπλοποίησαν το έργο για να απονομιμοποιήσουν τους αντιπάλους τους με τρόπο που εμποδίζει τον διάλογο. Οι επικριτές του Abiy τον κατηγόρησαν επανειλημμένα ότι υποτίμησε το GERD και έθεσε σε κίνδυνο τα εθνικά συμφέροντα, επισημαίνοντας, μεταξύ άλλων, μια σημαντική έρευνα για διαφθορά στον στρατιωτικό εργολάβο που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην κατασκευή του GERD. Το κυβερνών Κόμμα Ευημερίας του Abiy, από την πλευρά του, εμφανίστηκε κατά καιρούς να επαναλαμβάνει το σενάριο των προκατόχων του, απεικονίζοντας τους εθνικιστές ανταγωνιστές του ως Αιγύπτιους πράκτορες που συμμετείχαν σε μια ευρεία εκστρατεία ανατροπής. Αν και υπάρχουν σημαντικές δυνάμεις που αγωνίζονται εναντίον της, συμπεριλαμβανομένης της αίσθησης αυτοσυγκράτησης του Abiy, αυτή η εκστρατεία αμοιβαίας απονομιμοποίησης είναι ένας από τους πολλούς παράγοντες που ωθούν την Αιθιοπία πιο κοντά σε εμφύλιες συγκρούσεις.

Η πολιτική του Νείλου περιπλέκει επίσης την δημοκρατική μετάβαση που βρίσκεται σε εξέλιξη στο γειτονικό Σουδάν. Η Αίγυπτος έχει ενδιαφερθεί από καιρό να φέρει στην πλευρά της το Χαρτούμ σε θέματα υδάτων και ποτέ δεν θεωρούσε την κυβέρνηση του Μπασίρ αξιόπιστο εταίρο -μια άποψη που δικαιολογείται από την έγκριση του GERD από τον Μπασίρ. Όταν το καθεστώς του Μπασίρ πλησίασε την καταληκτική του φάση στις αρχές του 2019, οι υπηρεσίες ασφαλείας της Αιγύπτου, μαζί με τους εταίρους τους στον Κόλπο, έδωσαν το πράσινο φως για το στρατιωτικό πραξικόπημα που έβαλε τέλος στην 30ετή του διακυβέρνηση. Στην συνέχεια, από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο του 2019, η Αίγυπτος χρησιμοποίησε την θέση της ως πρόεδρος της Αφρικανικής Ένωσης για να προστατεύσει το Μεταβατικό Στρατιωτικό Συμβούλιο -το σώμα των Σουδανών στρατηγών που γέμισαν το κενό εξουσίας που άφησε η ανατροπή του Μπασίρ. Οι δεσμοί μεταξύ των στρατιωτικών της Αιγύπτου και του Σουδάν είναι βαθείς. Πολλοί αξιωματικοί του στρατού του Σουδάν έχουν εκπαιδευτεί σε αιγυπτιακές ακαδημίες και διατηρούν προσωπικές σχέσεις με τους Αιγύπτιους ομολόγους τους. Ως αποτέλεσμα, ο εταίρος πρώτης καταφυγής της Αιγύπτου στο Σουδάν παραμένει ο στρατός, ακόμα και όταν η διεθνής κοινότητα έχει επιδιώξει να ενδυναμώσει τους πολιτικούς ηγέτες στο πλαίσιο της νέας μεταβατικής κυβέρνησης με επικεφαλής την πρωθυπουργό Abdalla Hamdok.

Από την πλευρά της, η Αντίς Αμπέμπα υποστήριξε γενικά τον Hamdok και μια υπό πολιτική ηγεσία μετάβαση στο Σουδάν, αλλά πρέπει να αποφύγει να αποστασιοποιηθεί πολύ από τον στρατό –για τον φόβο οι πολιτικοί άνεμοι στο Σουδάν να μετατοπιστούν και η Αιθιοπία να βρεθεί απομονωμένη σε ένα Χαρτούμ που θα ελέγχεται από ένστολους. Η πολιτική της περιφερειακής αντιπαλότητας επιτρέπει έτσι στους ανθρώπους της δομής ασφαλείας του Σουδάν να διατηρούν μερική λαβή στην εξουσία˙ οι στρατηγοί είναι πιο αδύναμοι από όσο ήταν στην ακμή του Μπασίρ, αλλά παραμένουν ένα τρομερό εμπόδιο στην δημοκρατική μεταρρύθμιση.

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΕΣ ΕΝΤΑΣΕΙΣ

Ακόμη και όταν το GERD τεθεί σε πλήρη λειτουργία και επιτευχθεί μια διευθέτηση, η Αίγυπτος και η Αιθιοπία πιθανότατα θα παραμείνουν σε αντίθεση. Οι εξωπεριφερειακοί παίκτες με επιρροή στη λεκάνη του ποταμού Νείλου θα πρέπει επομένως να επικεντρωθούν όχι μόνο στην διασφάλιση μιας συμφωνίας στο φράγμα αλλά στην διαχείριση των περιφερειακών επιπτώσεων του μακροπρόθεσμου στρατηγικού ανταγωνισμού έναντι του Νείλου.

Ωστόσο, υπάρχουν λίγες εξωτερικές δυνάμεις ικανές να μεσολαβήσουν σε αυτήν την διαμάχη. Η Αιθιοπία θεωρεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ευνοούν την Αίγυπτο στις διαπραγματεύσεις για το GERD. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν ισχυρούς δεσμούς με το Κάιρο, το Χαρτούμ και την Αντίς Αμπέμπα, αλλά τείνουν να δίνουν προτεραιότητα στην αιγυπτιακή σταθερότητα σε θέματα που σχετίζονται με τον Νείλο. Αμφότερες [οι χώρες] υποστήριξαν αιγυπτιακά ψηφίσματα στον Αραβικό Σύνδεσμο που επικρίνουν την Αιθιοπία. Η Κίνα έχει σίγουρα το κύρος να μεσολαβήσει, αλλά δεν έχει δείξει όρεξη για διπλωματία υψηλού επιπέδου σχετικά με αμφισβητούμενες διαφορές στο Κέρας.

Η σταθερότητα στην λεκάνη του ποταμού Νείλου και το Κέρας της Αφρικής πιθανότατα θα πρέπει να προέλθει από την ίδια την περιοχή -εάν προκύψει καθόλου. Οι πρόσφατες προσπάθειες της Αφρικανικής Ένωσης για μεσολάβηση στις διαφωνίες για το GERD φαίνεται να αναγνωρίζουν αυτό το γεγονός. Ωστόσο, όπως συνέβη στις προηγούμενες διαπραγματεύσεις, η διπλωματική δυναμική αποδεικνύεται δύσκολο να διατηρηθεί. Και ελλείψει ισχυρής πολυμερούς προσπάθειας για επίλυση των μακρόχρονων ζητημάτων επί των υδάτων της περιοχής, ο Νείλος θα παραμείνει πηγή πολιτικής αστάθειας για τα επόμενα χρόνια.

Copyright © 2020 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2020-08-10/nile-be-dammed

Σύνδεσμοι:

[1] https://thelede.blogs.nytimes.com/2013/06/06/with-cameras-rolling-egypti...
[2] https://issafrica.org/iss-today/is-another-regional-alliance-what-the-ho...