Σύγκρουση συστημάτων;

Σε ολόκληρο τον κόσμο, η «χωρίς όρους» βοήθεια του Πεκίνου έχει αποφύγει τις ιδεολογικές προϋποθέσεις, εκτός από τον σεβασμό σε θέματα που το ΚΚΚ θεωρεί αναπόσπαστα της πολιτικής επιβίωσης και της εδαφικής του κυριαρχίας. Όπως σημείωσε ο πολιτικός επιστήμονας Yeling Tan [9], οι κινεζικές οικονομικές προσπάθειες στο εξωτερικό είναι «κυρίως το προϊόν της μπερδεμένης εσωτερικής πολιτικής της χώρας και όχι το αποτέλεσμα ενός συντονισμένου γενικού σχεδίου». Η πρωτοβουλία Belt and Road (BRI) έφερε κινεζικές επενδύσεις και ανάπτυξη υποδομών σε περισσότερες από εκατό χώρες, αλλά τοπικές πολιτικές και θεσμοί [10] έχουν συχνά απορρίψει τις οδηγίες από το Πεκίνο. Για παράδειγμα, το τεράστιο έργο Melaka Gateway στη Μαλαισία τέθηκε σε αναστολή [11] όταν ο μακροχρόνιος σκεπτικιστής για την Κίνα, Mahathir Mohamad, αντικατέστησε τον Najib Razak ως πρωθυπουργός το 2018.

Στη Μιανμάρ, η Κίνα ενήργησε ρεαλιστικά και όχι ιδεολογικά. Παρόλο που η πολιτική φιλελευθεροποίηση την δεκαετία του 2010 είχε οδηγήσει σε μεγαλύτερη δέσμευση μεταξύ της Μιανμάρ και των Ηνωμένων Πολιτειών, οι πρωτοβουλίες της κινεζικής BRI στη Μιανμάρ παρέμειναν ενεργές και η Κίνα αποδείχθηκε χρήσιμος εταίρος για την Aung San Suu Kyi [12] καθώς η κυβέρνησή της αντιμετώπισε διεθνή καταδίκη ως απάντηση στην γενοκτονία των Ροχίνγκια. Μετά το πραξικόπημα της Μιανμάρ το 2021, η Κίνα υιοθέτησε μια προσεκτική στάση [13], ευνοώντας την επιστροφή στην τάξη για να προστατεύσει τις επενδύσεις της. Στη Μιανμάρ όπως και αλλού, τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της Κίνας υπερκαλύπτουν τις τυχόν ιδεολογικές ομοιότητες που μπορεί να έχει το Πεκίνο με τους εταίρους και τους αντιπάλους του.

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, το ΚΚΚ έχει δημιουργήσει επαφές [14] με περισσότερα από 400 πολιτικά κόμματα σε περισσότερες από 160 χώρες. Αν και οι κινεζικές προσπάθειες να καλλιεργήσει μελλοντικούς ξένους ηγέτες έχουν σχεδιαστεί ονομαστικά για να βοηθήσουν τα κυβερνώντα κόμματα σε άλλες χώρες να βελτιώσουν τις στρατηγικές επιβίωσής τους, πολλές από αυτές τις συναλλαγές μοιάζουν περισσότερο με πληρωμένες από το κράτος εκδρομές παρά με σοβαρές ευκαιρίες μάθησης. Και ακόμη και όταν το ΚΚΚ χρησιμοποιεί εκπαιδευτικές συνεδρίες για να βελτιώσει την εικόνα του στο εξωτερικό, βασίζεται επίσης [15] στο υλικό του Harvard Business School για να διδάξει διαχείριση και αξιολόγηση έργων.

Αυτές οι συναλλαγές μπορεί επίσης να αντικατοπτρίζουν παράγοντες ελκυστικότητας πιο πολύ από μια εξωτερική ώθηση από το Πεκίνο. Στη Μαλαισία, για παράδειγμα, μέλη του πρώην κυβερνώντος συνασπισμού Barisan Nasional έχουν ζητήσει συμβουλές από το ΚΚΚ για θέματα διακυβέρνησης. Παρά την αντίθεσή τους στην κομμουνιστική ιδεολογία, οι Μαλαισιανοί αξιωματούχοι ανακάλυψαν στο ΚΚΚ μια κοινή δυσπιστία έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών και ενδιαφέρον για τις «ασιατικές αξίες», καταλήγοντας τελικά στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν «πλέον μια κομμουνιστική απειλή [16] για τη Μαλαισία».

ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ

Υπό τον Κινέζο πρόεδρο Xi Jinping, η Κίνα έχει γίνει πιο φιλόδοξη στις προσπάθειές της να κάνει την διεθνή τάξη πιο φιλόξενη προς τα συμφέροντά της. Αλλά ένας κόσμος ασφαλής για την απολυταρχία δεν αποκλείει έναν κόσμο ασφαλή για την δημοκρατία. Με τους ειδικούς των ΗΠΑ να προειδοποιούν ότι «ολόκληρη η δημοκρατία μας κινδυνεύει» από τους νέους εκλογικούς περιορισμούς και τους περίεργους ισχυρισμούς για εκλογική απάτη, η επιδιόρθωση της δημοκρατίας είναι το πρωταρχικό καθήκον στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και ενώ είναι σημαντικό να επιβεβαιωθούν οι φιλελεύθερες αξίες στο εξωτερικό, η οικοδόμηση μιας αμερικανικής υψηλής στρατηγικής (grand strategy) για την καταπολέμηση του αυταρχισμού θα μπορούσε να αποτύχει, προκαλώντας κινεζική κλιμάκωση στο ιδεολογικό μέτωπο -και ωθώντας άλλες χώρες πιο κοντά στην Κίνα.

Μέχρι στιγμής, το ΚΚΚ έχει διαλαλήσει την υπεροχή του συστήματός του και το έχει προσφέρει ως παράδειγμα από το οποίο μπορούν να μάθουν και άλλες χώρες. Αλλά όσο περισσότερο το Πεκίνο βλέπει τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό να διεξάγεται πάνω σε ιδεολογικές γραμμές, τόσο πιθανότερο είναι να δώσει προτεραιότητα στην λήψη μέτρων για την αποδυνάμωση των δημοκρατιών. Τέτοιες προσπάθειες θα μπορούσαν να πάνε πέρα από τις τρέχουσες κινεζικές εξαγωγές τεχνολογίας παρακολουθήσεων και τις εκστρατείες παραπληροφόρησης που σχετίζονται με τον κορωνοϊό, ώστε να συμπεριλάβουν πιο συντονισμένες προσπάθειες να αναμορφωθούν άλλες χώρες κατ’ εικόνα της Κίνας. Η διπλωματία του «Wolf Warrior» (Πολεμιστή Λύκου) του Πεκίνου έχει αποδείξει την προθυμία της να ενισχύσει την εγχώρια κριτική εντός των δημοκρατιών. Ωστόσο, αξιωματούχοι των πληροφοριών κατέληξαν στο συμπέρασμα [17] ότι η Κίνα μέχρι στιγμής απέφυγε τις ρωσικού τύπου προσπάθειες να παρέμβει στις εκλογές των ΗΠΑ. Το να τονιστεί η ανάγκη αντιμετώπισης του αυταρχισμού σε όλο τον κόσμο θα μπορούσε να αυξήσει τους κινεζικούς φόβους ότι η Ουάσινγκτον επιδιώκει αλλαγή καθεστώτος στο Πεκίνο και να προκαλέσει ακόμη πιο αποδιοργανωτικές κινήσεις στο εξωτερικό.

Το να καθοριστεί η στρατηγική των ΗΠΑ ως ένας ανταγωνισμός μεταξύ δημοκρατίας και αυταρχισμού είναι επίσης πιθανό να αποξενώσει χώρες που βλέπουν περιορισμένη ιδεολογική έλξη είτε προς τις Ηνωμένες Πολιτείες είτε προς την Κίνα (και, σε κάθε περίπτωση, καθοδηγούνται λιγότερο από την ιδεολογική συγγένεια παρά από εθνικά συμφέροντα). Και υπάρχει η σχετική πρόκληση για τον αυστηρό καθορισμό του [όρου] «δημοκρατικό». Από τη μια πλευρά, θα ήταν αντιπαραγωγικό για τις Ηνωμένες Πολιτείες να θέσουν υπερβολικά υψηλούς φραγμούς για την ένταξη στην δημοκρατική οικογένεια. Όμως η αντίθετη προσέγγιση -το να αποκαλείς εταίρους «δημοκρατικούς», ενώ παραβλέπεις τις εγχώριες καταχρήσεις τους- θα εξασθενίσει τον όρο, ανοίγοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες σε κατηγορίες υποκρισίας και υπονομεύοντας την ηθική ηγεσία των ΗΠΑ.