Καθώς ο κόσμος καίγεται

Πέρα από την προοπτική ακραίων γεγονότων που συμπίπτουν ή συνδέονται, ένα άλλο είδος αλληλεπίδρασης είναι εξίσου ανησυχητικό: αυτό μεταξύ των διαφόρων συστημάτων που επηρεάζουν το κλίμα. Οι επιστήμονες ανησυχούν εδώ και πολύ καιρό για σημεία καμπής -όρια πέρα από τα οποία οι μικρές αλλαγές στην παγκόσμια θερμοκρασία μπορούν να οδηγήσουν σε γρήγορα, διαταραγμένα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, εάν μεγάλα τμήματα του πάγου [4] της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής λιώσουν και αποσυντεθούν, μια διαδικασία που έχει ήδη ξεκινήσει κατά μήκος των ορίων τους, η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί πολύ πιο γρήγορα από όσο έχει κάνει επί χιλιάδες χρόνια. Καθώς το αρκτικό παγωμένο έδαφος (permafrost) της Βόρειας Αμερικής και της Ευρασίας λιώνει, θα απελευθερώσει μεγάλες ποσότητες μεθανίου και διοξειδίου του άνθρακα, αυξάνοντας περαιτέρω τον ρυθμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Εάν ένα βασικό ωκεάνιο ρεύμα στον Βόρειο Ατλαντικό επιβραδυνθεί ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, το κλίμα στα υψηλά γεωγραφικά πλάτη θα διαταραχθεί. Παρόλο που οι επιστήμονες εξέτασαν αυτές τις πιθανότητες με ανησυχία επί δεκαετίες, δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν την ακριβή θερμοκρασία στην οποία θα προέκυπταν αυτές οι γρήγορες αποκρίσεις -ή να προσδιορίσουν αν υπάρχουν καν ακριβή σημεία καμπής.

Αβοήθητα σκυλιά μετά τον τυφώνα Florence στο Leland της Βόρειας Καρολίνας, τον Σεπτέμβριο του 2018. Jonathan Drake / Reuters
----------------------------------------------------------

Αλλά εάν όντως υπάρχουν τέτοια όρια και ξεπεραστούν σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες, το αποτέλεσμα θα ήταν καταστροφικό: μια εκτεταμένη εξάρθρωση των οικοσυστημάτων και των κοινωνιών με ελάχιστο περιθώριο προσαρμογής. Ακόμα χειρότερα, υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι πολλά από αυτά τα φαινόμενα θα αλληλεπιδράσουν. Εάν ένα όριο σε ένα σύστημα ξεπεραστεί, μπορεί να υπάρξει αλυσιδωτή αντίδραση, προκαλώντας την υπέρβαση ορίων και σε άλλα συστήματα. Για παράδειγμα, εάν ο πάγος της Γροιλανδίας αρχίσει αποσπάται ταχέως, θα γεμίσει με νερό την γύρω θάλασσα, επιβραδύνοντας την κυκλοφορία των ωκεάνιων υδάτων. Επειδή αυτό το ρεύμα διοχετεύει συνήθως θερμά ύδατα προς τα βόρεια, η επιβράδυνσή του θα δημιουργούσε κάτι παρόμοιο με μια σειρά συγκρούσεων σε κυκλοφοριακή συμφόρηση, προκαλώντας την θέρμανση των υδάτων της Ανταρκτικής στην άλλη πλευρά του κόσμου. Αυτό, με την σειρά του, θα είχε ένα ακόμα επακόλουθο αποτέλεσμα, επιταχύνοντας την διάσπαση τμημάτων του πάγου της Ανταρκτικής. Η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας θα ανέβαινε ακόμη υψηλότερα.

Όταν αυτά τα δομικά στοιχεία του κλίματος εξετάζονται ξεχωριστά, οι πιθανότητες να ξεπεραστούν πολλαπλά όρια ταυτόχρονα εμφανίζονται μικρές. Μερικά από αυτά τα φαινόμενα είναι απίθανο να συμβούν αυτόν τον αιώνα ή ακόμα και τον επόμενο χωρίς κάποιο σημαντικό έναυσμα. Αλλά αυτό ακριβώς ίσως να δημιουργήσει η αλληλεπίδραση αυτών των διαφόρων συστημάτων: ένα σύστημα μπορεί να σταματήσει να λειτουργεί, προκαλώντας την διαταραχή των άλλων. Σε αυτό το σημείο, υπάρχει ακόμη μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το πόσο υψηλή είναι αυτή η πιθανότητα. Όμως, η πιθανότητα τέτοιων αλληλεπιδράσεων προσθέτει έναν ακόμη λόγο να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί σε περίπτωση που ξεπεράσουμε τους στόχους οι οποίοι τέθηκαν στην συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα του 2015 -διατηρώντας την άνοδο της θερμοκρασίας λιγότερο από δύο βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και προσπαθώντας να περιορίσουμε την άνοδο στους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Η υπέρβαση αυτών των στόχων θα σήμαινε την είσοδο σε μια κλιματική terra incognita (άγνωστη γη) [5].

ΑΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ

Η αλληλεπίδραση ακραίων γεγονότων δημιουργεί κινδύνους εντελώς νέου είδους και μεγέθους. Η χρήση υπολογιστών ώστε να προβλέψουμε το πότε και το πού μπορεί να προκύψουν τέτοια συμβάντα αποτελεί ελάχιστη βοήθεια, καθώς η μοντελοποίηση τέτοιων συμβάντων βρίσκεται στα αρχικά της στάδια. Ούτε μπορεί να βγει συμπέρασμα από την εμπειρία του παρελθόντος, καθώς το κλίμα εξελίσσεται πολύ πέρα από αυτό που έχουν ήδη ζήσει οι άνθρωποι. Τούτο δεν σημαίνει ότι η συγκέντρωση επικίνδυνων κλιματικών γεγονότων σε ένα συγκεκριμένο μέρος και χρόνο είναι εντελώς νέα. Αλλά αυτό που είναι νέο είναι ότι η πιθανότητα συγκέντρωσης ορισμένων συρροών αυξάνεται γρήγορα και παγκοσμίως.

Το ερώτημα του πώς θα ανταποκριθούν οι άνθρωποι και οι κυβερνήσεις περιπλέκει τις προβλέψεις περαιτέρω. Οι άνθρωποι που δεν εμπλέκονται άμεσα σε ένα ακραίο συμβάν τείνουν να μην θυμούνται τα διδάγματα που έχουν αντληθεί από τέτοια γεγονότα στο παρελθόν για αρκετό καιρό ώστε να προετοιμαστούν για το επόμενο. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι χρειάζονται πολλά παρόμοια περιστατικά για να αφήσουν μια αρκετά βαθιά εντύπωση ώστε να πείσουν τους ανθρώπους να μάθουν από την εμπειρία τους και να προσαρμοστούν ανάλογα. Μόνο τότε θα προνοήσουν και θα ενεργήσουν για να προστατεύσουν ζωές και περιουσιακά στοιχεία ή να αποφύγουν το κακό μετακομίζοντας σε ασφαλέστερο έδαφος.