Η υπόσχεση της αφρικανικής «διογκούμενης νεολαίας»

Αλλά ένας μακρύς και απαιτητικός δρόμος προς την δημοκρατία μπορεί να είναι η πιο παραγωγική οδός. Πρόσφατη επιστημονική έρευνα έδειξε ότι η συνεχής «από κάτω προς τα πάνω» κινητοποίηση μπορεί να παράγει βαθύτερες μορφές δημοκρατίας από όσο οι φευγαλέες προσπάθειες των ελίτ. Για παράδειγμα, οι κοινωνιολόγοι Mohammad Kadivar, Adaner Usmani και Benjamin Bradlow εξέτασαν και τις 108 δημοκρατικές μεταβάσεις που σημειώθηκαν μεταξύ 1950 και 2010 και διαπίστωσαν [2] ότι «μια από τις πιο συνεπείς και ισχυρές εξηγήσεις του ουσιαστικού εκδημοκρατισμού είναι το μέγεθος των άοπλων δημοκρατικών κινητοποιήσεων πριν από τη μετάβαση».

Η παρατεταμένη κινητοποίηση πριν από την πολιτική μετάβαση μπορεί να εμβαθύνει την δημοκρατία με πολλούς τρόπους. Καθώς οι διαδηλωτές και οι ακτιβιστές αντιμετωπίζουν ευκαιρίες και προκλήσεις, μαθαίνουν μέσω της εμπειρίας το πώς να οικοδομούν κινήματα που είναι χωρίς αποκλεισμούς, συμμετοχικά, και ανταποκρίνονται στις ανάγκες των απλών ανθρώπων. Διαμορφωμένοι από την συμμετοχή τους σε δημοκρατικούς αγώνες, αυτοί οι βετεράνοι ακτιβιστές συχνά παραμένουν βαθιά εμπλεκόμενοι στην πολιτική διαδικασία μετά την πτώση του παλαιού καθεστώτος. Στο Σουδάν, για παράδειγμα, το λαϊκό κίνημα που ανέτρεψε τον Μπασίρ το 2019 προσπάθησε να διατηρήσει την πίεση στους προσωρινούς ηγέτες της χώρας, ακόμη και όταν ορισμένα από τα μέλη του προσχώρησαν στη μεταβατική κυβέρνηση. Σε διάφορες περιπτώσεις, οι διαδηλωτές επέστρεψαν στους δρόμους για να υπενθυμίσουν στις νέες Αρχές τις απαιτήσεις του επαναστατικού τους κινήματος. Μακροπρόθεσμα, αυτό το είδος δημοκρατικής δέσμευσης μπορεί να προσφέρει μια αποτελεσματική αντιστάθμιση στον στρατό, ο οποίος διατηρεί το πάνω χέρι στην συνεχιζόμενη διαδικασία μετάβασης της χώρας.

Εξάλλου, όσο περισσότερο επιμένει ένα κίνημα διαμαρτυρίας, παράγει τόσο περισσότερους ακτιβιστές υπέρ της δημοκρατίας, που μπορεί τελικά να αναλάβουν θέσεις σε ένα νέο καθεστώς, βοηθώντας το να οδηγηθεί σε μια πιο δημοκρατική κατεύθυνση. Όπως έκαναν στο Σουδάν, ηγέτες διαμαρτυριών στην Μπουρκίνα Φάσο, στην Τυνησία, και αλλού έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις νεοεμφανιζόμενες δημοκρατικές μεταβάσεις.

Ακόμα και όταν οι βετεράνοι ακτιβιστές δεν συμμετέχουν επίσημα στην κυβέρνηση, συχνά συμβάλλουν σε μια πιο έντονη και ανεξάρτητη κοινωνία των πολιτών, η οποία με την σειρά της μπορεί να βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι μια νέα δημοκρατική τάξη δεν θα καταληφθεί από πολιτικές ή οικονομικές ελίτ. Στην Σενεγάλη, για παράδειγμα, το κίνημα Y’en a Marre («Μπούχτισα») που βοήθησε στην ματαίωση της αμφιλεγόμενης προσπάθειας του προέδρου Abdoulaye Wade για μια τρίτη θητεία το 2012, αρνήθηκε τις παρακλήσεις του διαδόχου του για ένταξη στην κυβέρνηση. Αντ' αυτού, τα μέλη του συνέχισαν να οργανώνουν τους αστικούς και αγροτικούς φτωχούς της χώρας για να διασφαλίσουν ότι ο διάδοχος του Wade, Macky Sall, θα παραμείνει αφοσιωμένος στην δημοκρατική διαδικασία. Όταν ξέσπασε ένας άλλος γύρος αντικυβερνητικών διαδηλώσεων νωρίτερα φέτος, ως απάντηση στις αυξανόμενες αυταρχικές τάσεις του Σαλ, το Y’en a Marre ήταν και πάλι στην πρώτη γραμμή.

Ένα παρόμοιο κίνημα που οδήγησε σε διαμαρτυρίες εναντίον του πρώην προέδρου της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, Joseph Kabila, το «Lutte pour le Changement» (Μάχη για την Αλλαγή), απομακρύνθηκε από την εστίασή του στις εκλογές αφού η χώρα βίωσε μια απογοητευτική πολιτική μετάβαση όταν ο Kabila εγκατέλειψε το αξίωμα το 2019. Πρόσφατα, ξεκίνησε μια εκστρατεία για να εκπαιδεύσει τους φτωχούς της υπαίθρου για την COVID-19. Τέτοιες δράσεις δεν δημιουργούν πρωτοσέλιδα όπως κάνουν οι μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεις, αλλά είναι αναμφισβήτητα πιο σημαντικές για την προώθηση μιας κουλτούρας εκδημοκρατισμού «από κάτω προς τα πάνω».

Σε αντίθεση με τις ελίτ που ηγήθηκαν των προηγούμενων πολιτικών μεταβάσεων της Αφρικής, οι σημερινοί διαδηλωτές είναι επιφυλακτικοί σχετικά με τον επιφανειακό εκδημοκρατισμό. Μέσα από σκληρή εμπειρία, έμαθαν ότι οι διεθνώς εγκριθείσες εκλογές δεν οδηγούν σε ουσιαστική δημοκρατία. Γι' αυτό τοποθέτησαν την εμπιστοσύνη τους στις διαδηλώσεις στους δρόμους και στις δημοκρατικές οργανώσεις που επιδιώκουν να καλύψουν τις βασικές ανάγκες των απλών ανθρώπων. Καθώς αυτοί οι ακτιβιστές και τα κινήματά τους ωριμάζουν, έχουν γίνει και πιο πολιτικά εξελιγμένοι και περισσότερο αφοσιωμένοι στην ουσιαστική, συμμετοχική δημοκρατία -συχνά παραμένουν στους δρόμους ακόμη και μετά την ικανοποίηση των αρχικών τους απαιτήσεων. Σιγά-σιγά, μερικές φορές οδυνηρά, απομακρύνονται από το πρόβλημα των γηρασμένων και των αποξενωμένων αυταρχικών καθεστώτων. Και καθώς οι τάξεις τους θα διογκώνονται τα επόμενα χρόνια και δεκαετίες, μπορεί να πετύχουν εκεί που έχουν αποτύχει οι προηγούμενες γενιές των υπέρ της δημοκρατίας ακτιβιστών.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13510347.2011.650916?journal...
[2] https://academic.oup.com/sf/article-abstract/98/3/1311/5489226?redirecte...

Copyright © 2021 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/africa/2021-07-07/promise-africa...