Η Κίνα νομίζει ότι η Αμερική χάνει

Ορισμένοι κορυφαίοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ υποστήριξαν ότι ο στόχος της πολιτικής του Τραμπ ήταν να αναγκάσει την απελευθέρωση του κυριαρχούμενου από το κράτος οικονομικού συστήματος της Κίνας, αλλά από την αρχή του εμπορικού πολέμου το 2018, η κινεζική κυβέρνηση έκρινε [14] ότι οι στόχοι του Τραμπ ήταν μερκαντιλιστικοί -αυτός νοιαζόταν μόνο να πάρει μια αποκαλούμενη καλή συμφωνία για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σε απάντηση, οι ηγέτες της Κίνας έχουν εντείνει την εξάρτησή τους από τον κρατικό τομέα για να αντιμετωπίσουν την αστάθεια που προκύπτει από την σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τα πρώτα χρόνια της θητείας του Xi, οι κρατικές επιχειρήσεις επωφελήθηκαν από ολοένα και πιο ευνοϊκές κυβερνητικές πολιτικές [15] και προτιμησιακό τραπεζικό δανεισμό, συχνά εις βάρος των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Ένας οικονομολόγος με ισχυρούς δεσμούς με την ελίτ του ΚΚΚ μού είπε ότι αυτός και πολλοί από τους συναδέλφους του αρχικά πίστευαν ότι ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ ήταν μια θετική εξέλιξη επειδή σκέφθηκαν ότι θα αντιστρέψει αυτήν την τάση και θα αναζωογονήσει τη μεταρρύθμιση της αγοράς. Όμως ο εμπορικός πόλεμος είχε το αντίθετο αποτέλεσμα: ο Xi ενέτεινε την οικοδόμηση [16] «ισχυρότερων, καλύτερων και μεγαλύτερων» κρατικών επιχειρήσεων και την απόρριψη της βαθύτερης οικονομικής απελευθέρωσης που οι αξιωματούχοι σε όλο τον κόσμο επιζητούσαν από καιρό από την Κίνα.

Στις εμπορικές διαπραγματεύσεις που κατέληξαν στην περιορισμένη συμφωνία «Φάση 1» [17] τον Ιανουάριο του 2020, το Πεκίνο συμφώνησε σε μια σειρά δεσμεύσεων για αγορά αγαθών των ΗΠΑ, αντί για σημαντικές νέες δεσμεύσεις για μεταρρύθμιση. Τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης πρότειναν μάλιστα να αναβαθμίσουν το κρατικό κυριαρχικό οικονομικό μοντέλο σε ένα από τα «βασικά συμφέροντα» της Κίνας -μια ιερή κατηγορία που συνήθως προορίζεται για εδαφικούς και κυριαρχικούς ισχυρισμούς. Πράγματι, η πανδημία COVID-19 έχει υπογραμμίσει σε πολλούς στην Κίνα τα πλεονεκτήματα αυτού του μοντέλου, με το πρακτορείο ειδήσεων Xinhua [18] να ανακοινώνει ότι οι κρατικές επιχειρήσεις «υπήρξαν μια ζωτική ισχύς και η κύρια δύναμη» στην απάντηση στην πανδημία.

Ο Κινέζος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Liu He, και ο Trump στην Ουάσιγκτον, τον Ιανουάριο του 2020. Kevin Lamarque / Reuters
---------------------------------------------------------------

Αντί να περιορίσουν την πίεση της Κίνας για τεχνολογική υπεροχή, οι ενέργειες του Τραμπ έχουν ενθαρρύνει τους ηγέτες του να επιταχύνουν την προσπάθειά τους να μειώσουν την εξάρτηση της χώρας τους από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για πολλά χρόνια, η Κίνα προσπάθησε να ισορροπήσει μεταξύ της απόκτησης των πλεονεκτημάτων της αλληλεξάρτησης και της μόνωσής της από τους κινδύνους [που συνεπάγεται το] να είναι ο ασθενέστερος εταίρος στην σχέση της με την πιο ισχυρή χώρα του κόσμου. Αφότου ο Xi ανέλαβε την εξουσία, έδωσε προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των κινδύνων της αλληλεξάρτησης, μεταξύ άλλων μέσω της πρωτοβουλίας «Made in China 2025», η οποία στοχεύει να καταστήσει την Κίνα 70% αυτάρκη σε δέκα βασικές τεχνολογίες έως το έτος 2025˙ αποδείχθηκε πρόθυμος να θυσιάσει την οικονομική ανάπτυξη στο όνομα της εθνικής αυτονομίας, και μια σειρά κοσμοπολιτών αξιωματούχων και κυβερνητικών εμπειρογνωμόνων που κάποτε υποστήριζαν τη μεγαλύτερη ενσωμάτωση συμφώνησαν μαζί του. Ο Li Qingsi [19], εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου Αμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Renmin της Κίνας, έγραψε ότι η υπόθεση ZTE το 2018 «απογοήτευσε [εκείνους] που υποστηρίζουν το να βασιζόμαστε στις Ηνωμένες Πολιτείες για να αναπτύξουμε την δική μας οικονομία» και έμαθαν το μάθημα ότι «η Κίνα πρέπει να συνεχίσει την παράδοση της αυτονομίας και να μειώσει την εξωτερική εξάρτησή της».

Το Πεκίνο δυσκολεύεται να επιταχύνει την κίνησή του προς την αυτάρκεια, αλλά η κατεύθυνση είναι σαφής. Ένας κόσμος στον οποίο η Κίνα γίνεται πραγματικά ανεξάρτητη είναι ένας κόσμος στον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολύ λιγότερη μόχλευση επί της Κίνας από όσο σήμερα. Η Κίνα εξακολουθεί να εξαρτάται από ξένες εταιρείες για πολλές θεμελιώδεις τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των προηγμένων ημιαγωγών που απαιτούνται για τα πάντα, από προσωπικούς υπολογιστές και smartphone έως συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Το 2019, οι Κινέζοι ηγέτες σταμάτησαν να μιλούν δημόσια για το Made in China 2025 ώστε να μειώσουν τις εντάσεις κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η πολιτική παραμένει επί της ουσίας, και ένας ανώνυμος ανώτερος αξιωματούχος είπε σε έναν Αμερικανό δημοσιογράφο ότι το ΚΚΚ «δεν θα δώσει ποτέ ούτε μια ίντσα» από τους ευρύτερους στόχους του προγράμματος. Νωρίτερα το 2020, ο Xi δεσμεύτηκε να επενδύσει 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια για την ανάπτυξη και εφαρμογή προηγμένων τεχνολογικών υποδομών, όπως ασύρματα δίκτυα 5G, βελτιωμένους αισθητήρες και κάμερες, και αυτοματισμούς.

Οι κινεζικές ανησυχίες σχετικά με την εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες επεκτείνονται επίσης ευρύτερα. Οι εντάσεις έχουν γίνει πρόσφατα ιδιαίτερα υψηλές γύρω από την κυριαρχία των ΗΠΑ στην διεθνή χρηματοδότηση, από την χρήση του δολαρίου έως τα διατραπεζικά συστήματα πληρωμών. Ακόμη και διεθνιστές αξιωματούχοι, όπως ο πρώην υπουργός Οικονομικών Lou Jiwei [20], έχουν αρχίσει να προειδοποιούν για τον κίνδυνο ενός «οικονομικού πολέμου» και για τις Ηνωμένες Πολιτείες πως κάνουν «ό, τι είναι δυνατόν για να χρησιμοποιήσουν μέτρα εκφοβισμού [και] εκ του μακρόθεν δικαιοδοσία (long-arm jurisdiction)» εναντίον της Κίνας.