Η νέα εποχή της αυτάρκειας

Όμως, ενώ οι πολιτικές δυνάμεις φαίνεται να ενισχύουν την τάση προς τον οικονομικό εθνικισμό, οι δυνάμεις της αγοράς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η αυτάρκεια καταπνίγει την καινοτομία και, κατ' επέκταση, τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Οι ελπίδες της Ινδίας για βιώσιμη ανάπτυξη εξαρτώνται από την συνεχή καλή τύχη του τομέα της πληροφορικής τεχνολογίας και την ικανότητά του να καινοτομεί. Η αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας ωθείται από την επιτακτική ανάγκη για καινοτομία, με την έννοια ότι κάθε χώρα φοβάται ότι η άλλη θα την ξεπεράσει τεχνολογικά και άρα και στρατιωτικά. Όμως, η καινοτομία απαιτεί συχνά μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις -ειδικά στην Ινδία, η οποία στερείται της κυβερνητικής και ακαδημαϊκής υποδομής Έρευνας και Ανάπτυξης της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών- και οι ιδιωτικές επενδύσεις απαιτούν αγορές. Η λογική ισχύει για την κινεζική Huawei, η οποία χτίστηκε σε ξένες αγορές, όπως και για την αμερικανική Qualcomm, η οποία λαμβάνει τα δύο τρίτα των εσόδων της από την Κίνα.

Οι τεχνολογικοί γίγαντες των ΗΠΑ κερδίζουν περίπου το ήμισυ των εσόδων τους στις ξένες αγορές. Χωρίς τέτοια έσοδα, οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας αγωνίζονται να χρηματοδοτήσουν την δική τους Ε&Α, διατηρώντας παράλληλα το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα. Και από τις δέκα μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες [5] με έκθεση στην Κίνα, μόνο μια -η Wynn Resorts- δεν είναι μια εξαιρετικά καινοτόμος τεχνολογική εταιρεία. Οι τεχνολογίες που παράγουν αυτές οι αμερικανικές εταιρείες, και τις οποίες καταναλώνει η Κίνα, έχουν στρατιωτικές και εμπορικές εφαρμογές και η εξάρτηση της Κίνας από αυτές είναι πηγή αμερικανικής μόχλευσης. Το Πεκίνο επιδιώκει να υπονομεύσει αυτή τη μόχλευση καθιστάμενο πιο αυτάρκες τεχνολογικά. Καθώς προχωρούν αυτές οι προσπάθειες, οι αμερικανικές εταιρείες στις οποίες βασίζεται ο στρατός των ΗΠΑ και η οικονομία των ΗΠΑ θα χάσουν έσοδα οι ίδιες. Η αμερικανική καινοτομία θα υποφέρει εκτός εάν οι εταιρείες μπορέσουν να βρουν εναλλακτικές αγορές για να αντικαταστήσουν την Κίνα.

Το αποτέλεσμα θα είναι ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ αμερικανικών και κινεζικών τεχνολογικών εταιρειών εκτός των εγχώριων αγορών τους και αυξημένες προσπάθειες από τις κυβερνήσεις και των δύο χωρών να ασκήσουν κάποιο επίπεδο ελέγχου στην τεχνολογία προκειμένου να μετριάσουν τα προβλήματα ασφάλειας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επικεντρωθούν στα πλουσιότερα, συμμαχικά έθνη στην Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη, και την Ασία. Η Κίνα και η Ινδία θα επικεντρωθούν στα φτωχότερα μέρη της Ασίας, της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και ίσως της Λατινικής Αμερικής. Εάν οι εταιρείες της Δύσης και της ανατολικής Ασίας παραμελήσουν αυτές τις περιοχές, τότε οι κινεζικές, ινδικές και άλλες μη Δυτικές τεχνολογικές εταιρείες θα διαμορφώσουν όλο και περισσότερο την παγκοσμιοποίηση στην εποχή της αυτάρκειας. Αυτή η νέα παγκοσμιοποίηση δεν θα μοιάζει με την παλιά παγκοσμιοποίηση. Θα βασίζεται τόσο στην αυτάρκεια όσο και στην ανοικτότητα και θα αντικαταστήσει τον διεθνισμό με εθνικισμό, μερκαντιλισμό και κάτι που πλησιάζει τον ιμπεριαλισμό.

ΟΧΙ Η ΓΝΩΣΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ

Ένας τέτοιος κόσμος δεν θα ήταν απαραίτητα πιο επικίνδυνος. Η αυτάρκεια των μεγάλων δυνάμεων είναι, τελικά, αμυντική και μπορεί να οδηγήσει σε στρατιωτικό συντηρητισμό και βιομηχανικό ανταγωνισμό που θα ωφελούσε όλους. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι οι μεγάλες δυνάμεις να προσπαθήσουν να εμποδίσουν την πρόσβαση των ανταγωνιστών τους σε πόρους, όπως η Κίνα έχει απειλήσει επανειλημμένα να κάνει με τα μέταλλα σπάνιων γαιών που είναι απαραίτητα για πολλά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Πιο ευφυώς, οι μεγάλες δυνάμεις μπορεί να προσπαθήσουν να συσσωρεύσουν πνευματική ιδιοκτησία ή να αποτρέψουν την τεχνολογική διάδοση με το να διευρύνουν συνεχώς τον ορισμό των «στρατηγικών πόρων» (“strategic resources”) για να συμπεριλάβουν, για παράδειγμα, οτιδήποτε έχει να κάνει με τον σχεδιασμό τσιπ τεχνητής νοημοσύνης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν κάτι τέτοιο στην Σοβιετική Ένωση κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, προκαλώντας τόσο την παρακμή της σοβιετικής οικονομίας όσο και την ευρείας κλίμακας σοβιετική βιομηχανική κατασκοπεία.

Είναι δύσκολο να δούμε αυτό το δράμα να επαναλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν πάρα πολλοί σημαντικοί παίκτες εκτός των Big Three που θα προτιμούσαν πολύ την τεχνολογική μη ευθυγράμμιση και μπορούν να δημιουργήσουν δικές τους καινοτομίες. Επιπλέον, οι εταιρείες των αυτάρκων χωρών χρειάζονται ξένα έσοδα για τις δικές τους αμυντικές-βιομηχανικές βάσεις. Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, με αυτή την έννοια, ο αυτάρκης που θα παγκοσμιοποιηθεί καλύτερα θα είναι ο αυτάρκης που θα ευημερήσει.

«Η οικονομική αυτάρκεια», έγραψε ο Αμερικανός ιστορικός George Louis Beer το 1917, «προβλέπει μια κατάσταση πολέμου». Τότε ο κόσμος βρισκόταν στη μέση του χειρότερου πολέμου στην ιστορία, έναν πόλεμο που οδήγησε εν μέρει τις προσπάθειες των μεγάλων δυνάμεων να αποφύγουν την μεταξύ τους εξάρτηση. Λίγο περισσότερο από έναν αιώνα αργότερα, η διάδοση και ο κατακερματισμός της παραγωγής πέραν των συνόρων έχει κάνει πολύ λιγότερο πιθανή την επανάληψη αυτής της τραγωδίας. Ωστόσο, οι μεγάλες δυνάμεις που επιθυμούν την αυτονομία θα πρέπει να είναι προσεκτικές για το τι εύχονται, καθώς η αυτονομία μπορεί να αποτελέσει πηγή αδυναμίας όσο και δύναμης.

*Το άρθρο αυτό έχει δημοσιευθεί στο τεύχος αριθ. 70 (Ιούνιος - Ιούλιος 2021) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.