Η Ουκρανία στο στόχαστρο

Όμως η Ουκρανία δεν είναι το μόνο κόκκινο φως που αναβοσβήνει στο γεωπολιτικό ταμπλό. Η πίεση αυξάνεται επίσης και αλλού στην Ανατολική Ευρώπη. Μια τεχνητά δημιουργημένη μεταναστευτική κρίση εντείνεται στα σύνορα μεταξύ Πολωνίας και Λευκορωσίας. Από τον Ιούνιο, η Λευκορωσία έχει ενθαρρύνει χιλιάδες απελπισμένους ανθρώπους από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική να πετάξουν στο Μινσκ, την πρωτεύουσα της χώρας. Μόλις φτάνουν, οι Αρχές της Λευκορωσίας τους μεταφέρουν στα σύνορα με την ΕΕ, κόβοντας φράχτες τη νύχτα για να τους ανοίξουν ένα μονοπάτι στην Λιθουανία και την Πολωνία. Αυτές οι χώρες έχουν κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και η ΕΕ παρουσίασε έναν επιπλέον γύρο κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας αυτή την εβδομάδα. Η Ρωσία [3], εν τω μεταξύ, αρνείται οποιαδήποτε ανάμειξη, αλλά πέταξε δύο βομβαρδιστικά με πυρηνική ικανότητα πάνω από την Λευκορωσία την περασμένη εβδομάδα. Το Κρεμλίνο δήλωσε επίσης ότι είναι έτοιμο να παρέμβει ως μεσολαβητής στην κρίση.

Θα μπορούσε η Ρωσία [4] να είχε μετακινήσει τα στρατεύματά της κοντά στην Ουκρανία για να αρπάξει την Λευκορωσία; Αυτή η προοπτική θα είχε κάποια πλεονεκτήματα από την οπτική γωνία του Πούτιν. Τα δημοσκοπικά νούμερα του Ρώσου προέδρου έχουν πέσει σε ιστορικά χαμηλά και η προσάρτηση της Λευκορωσίας μπορεί να στηρίξει προσωρινά την εθνικιστική βάση του Πούτιν, όπως έκανε η αιφνιδιαστική προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Αλλά η πραγματική εμμονή του Πούτιν είναι η Ουκρανία, η οποία συνεχίζει να του αντιστέκεται, και όχι η Λευκορωσία, όπου έχει φτάσει σε ένα modus vivendi με τον τραχύ αλλά τελικά νωχελικό Αλεξάντερ Λουκασένκο. Το Κίεβο είναι στο στόχαστρο.

Μια άλλη ευρωπαϊκή κρίση «μαγειρεύεται» στην Βοσνία, ένα μέρος όπου η ρωσική ανάμειξη πυροδοτεί εντάσεις και οδηγεί την χώρα στην βία. Εάν η Ρωσία θέλει να αποσπάσει την προσοχή της Δύσης σε περίπτωση μεγάλης κίνησης, η Βοσνία θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη στο Κρεμλίνο. Και η μεγαλύτερη κίνηση, φυσικά, θα ήταν να αρπάξει ένα άλλο κομμάτι της Ουκρανίας.

ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ

Διάφοροι παράγοντες υποδηλώνουν ότι ο Πούτιν [5] θα χτυπήσει ξανά την Ουκρανία και μάλιστα σύντομα. Πρώτον, ο γηράσκων αυταρχικός θέλει να ενισχύσει την κληρονομιά του ως ένας από τους μεγάλους Ρώσους ηγέτες. Το μεγαλείο στην ρωσική ιστορία μετράται με εδαφικές κατακτήσεις, όχι με το ΑΕΠ ή την διεθνή θέση. Τον 15ο αιώνα, ο Ιβάν ο Μέγας εξασφάλισε την θέση του στην ρωσική ιστορία ανακτώντας εδάφη που οι Μογγόλοι είχαν καταλάβει και κρατήσει για δύο αιώνες. Μετά την Ρωσική Επανάσταση του 1917, η αυτοκρατορία του Τσάρου Νικολάου Β' διαλύθηκε. Οι Μπολσεβίκοι, που είχαν καταλάβει την εξουσία μετά την επανάσταση, ανασυγκρότησαν την ρωσική αυτοκρατορία με μια σειρά αιματηρών συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένου ενός πολέμου με την Πολωνία. Ο Ιωσήφ Στάλιν, ο οποίος έπαιξε βασικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια, απώθησε επίσης τους Ναζί από την Μόσχα στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διευρύνοντας την σοβιετική αυτοκρατορία με την υποταγή της μισής Ευρώπης. Κανείς δεν έχει επανενώσει αυτά που ο Πούτιν και οι ιδεολόγοι της αυλής του θεωρούν ότι είναι τα ιστορικά εδάφη της Ρωσίας μετά την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας, ένα γεγονός που ο Πούτιν περιέγραψε ως την «μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του αιώνα» [6]. Ο Πούτιν σκέφτεται τα χίλια χρόνια της ρωσικής ιστορίας και την θέση του σε αυτήν.

Ο Ρώσος ηγέτης γνωρίζει επίσης ότι πιθανότατα θα την γλιτώσει με την εισβολή στην Ουκρανία. Όπως έχουν προτείνει οι ειδήμονες για την Ρωσία, Eugene Rumer και Andrew S. Weiss [7], ο Πούτιν είχε μια πολύ καλή χρονιά. Είχε μια συνάντηση κορυφής με τον Μπάιντεν τον Ιούνιο˙ οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία άρχισαν ξανά τις συνομιλίες για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων και την κυβερνοασφάλεια˙ η κατασκευή του Nord Stream 2, ενός αγωγού φυσικού αερίου που θα εκτείνεται από την Ρωσία έως την Γερμανία, ολοκληρώθηκε (αν και είχε πρόσφατα μια αναποδιά όταν η ρυθμιστική αρχή ενέργειας της Γερμανίας σταμάτησε το έργο)˙ και οι υψηλές τιμές του πετρελαίου έχουν γεμίσει τα ταμεία του Κρεμλίνου. Ο Πούτιν μπορεί να μην αισθάνεται ανίκητος, αλλά όταν κοιτάζει μια Ευρώπη χωρίς ηγέτη και το εγχώριο χάος στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι σίγουρος ότι τα χέρια του είναι ελεύθερα στην Ανατολική Ευρώπη. Βλέπει τα φθίνοντα νούμερα δημοτικότητας του Μπάιντεν, την αποστροφή των ΗΠΑ για περαιτέρω περιπέτειες στο εξωτερικό μετά την χαοτική απόσυρση από το Αφγανιστάν, και την εμμονή της Ουάσιγκτον με την Κίνα. Η Ευρώπη δεν έχει τις αμυντικές δυνάμεις για να τον αντιμετωπίσει και η Ουάσιγκτον δεν θα πολεμήσει για την Ουκρανία, παρά αυτό που ο Blinken περιέγραψε ως «ακλόνητη» δέσμευση για την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Το περισσότερο που πιθανότατα θα κάνει η Δύση είναι να επιπλήξει και να επιβάλει κυρώσεις.

Αντικατοπτρίζοντας αυτήν την αυτοπεποίθηση, η επιθετική ρητορική της Μόσχας προς την Ουκρανία έχει εκτοξευθεί το 2021. Τον Ιούλιο, οι περισσότεροι παρατηρητές βόγκηξαν με τις ρεβανσιστικές ανοησίες της πραγματείας 5.000 λέξεων του Πούτιν [8] σχετικά με την ενότητα του ουκρανικού και του ρωσικού λαού. Μήνες αργότερα, με τα ρωσικά στρατεύματα ετοιμοπόλεμα στα σύνορα με την Ουκρανία, το μακρόσυρτο δοκίμιο ίσως έθεσε τις βάσεις για μια εισβολή. «Γίνομαι ολοένα και πιο πεπεισμένος γι’ αυτό: το Κίεβο απλά δεν χρειάζεται τη Ντονμπάς», έγραψε ο Πούτιν στο δοκίμιο για την περιοχή στην ανατολική Ουκρανία. Αμφισβήτησε επίσης τη νομιμότητα των συνόρων της Ουκρανίας, διατυπώνοντας την θέση ότι η σύγχρονη Ουκρανία βρίσκεται στα ιστορικά εδάφη της Ρωσίας. Ολοκλήρωσε το κομμάτι απορρίπτοντας την ουκρανική κυριαρχία.