Το καθεστώς της μη διάδοσης των πυρηνικών καταρρέει

Υπάρχουν και άλλες εξέχουσες εξαιρέσεις στο σύστημα. Το 2010, η Κίνα [3] παραβίασε τους κανόνες προμηθευτή, συμφωνώντας να κατασκευάσει επιπλέον αντιδραστήρες ενέργειας στο Πακιστάν και, το 2010 και το 2017, η Ρωσία υπέγραψε πυρηνικές συμφωνίες με την Τουρκία και την Αίγυπτο, αντίστοιχα, χωρίς να απαιτεί (από όσο είναι δημοσίως γνωστό) από την Άγκυρα ή το Κάιρο να απόσχουν από την ανάπτυξη σχάσιμων υλικών. Οι προσπάθειες της Ουάσιγκτον να προωθήσει ένα «χρυσό πρότυπο» για το πυρηνικό εμπόριο, με το οποίο οι αποδέκτες παραιτούνται από την ικανότητα παραγωγής εμπλουτισμένου πλουτωνίου και ουρανίου, κατέρρευσαν μετά την παρουσίαση του, το 2009, λόγω της αντίθεσης από τους περισσότερους υποψήφιους πελάτες, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, και της επιθυμίας της ίδιας της κυβέρνησης των ΗΠΑ να ανανεώσει την εγχώρια πυρηνική βιομηχανία μέσω των εξαγωγών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής.

Συλλογικά, αυτή η αποσύνθεση των κανόνων της NPT έχει διευκολύνει τα μη πυρηνικά κράτη να αποκτήσουν σχάσιμα υλικά, θολώνοντας την κύρια διάκριση μεταξύ των ειρηνικών πυρηνικών προγραμμάτων και των στρατιωτικών. Οι χώρες με προσδοκίες για [κατασκευή] όπλων μπορούν τώρα να κρύψουν ευκολότερα τις φιλοδοξίες τους —και την πρόοδό τους— σε κοινή θέα.

ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

Για να σταματήσει η διάδοση και να αποκατασταθεί ένα μονοπάτι για την απόσυρση των πυρηνικών όπλων, τα κράτη και οι θεσμοί για τη μη διάδοσή τους θα πρέπει να κάνουν πολλαπλά βήματα. Μπορούν να ξεκινήσουν προωθώντας καλύτερους κανόνες σχετικά με την απόκτηση εμπλουτισμένου ουρανίου. Οι υπεύθυνες χώρες θα πρέπει να δεσμευθούν μονομερώς να αποφύγουν την προμήθεια ή τον εμπλουτισμό πυρηνικών υλικών που δεν είναι απαραίτητα για ειρηνικούς σκοπούς. Τα κράτη που επιμένουν να ασκούν το «αναφαίρετο δικαίωμά» τους να κατέχουν ευαίσθητα πυρηνικά υλικά και τεχνολογίες για ειρηνικούς σκοπούς θα πρέπει να επιβεβαιώσουν την φερεγγυότητά τους, αναλαμβάνοντας πρόσθετα μέτρα διαφάνειας και επαλήθευσης, όπως η εφαρμογή του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΙΑΕΑ (IAEA Additional Protocol), το οποίο απαιτεί από τα κράτη να παρέχουν στην υπηρεσία πολύ μεγαλύτερη πρόσβαση και πληροφορίες για τις πυρηνικές δραστηριότητές τους. Θα πρέπει επίσης να συναινέσουν και να εφαρμόσουν σωστά κάθε πυρηνική σύμβαση και βέλτιστη πρακτική στους τομείς της πυρηνικής προστασίας, ασφάλειας, ευθύνης, και προστασίας του περιβάλλοντος.

Για την επιβολή αυτών των πρακτικών, η διεθνής κοινότητα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει θετικά και αρνητικά κίνητρα, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών ανταμοιβών και ποινών, για να προκαλέσει την συμμόρφωση. Με την πάροδο του χρόνου, τα κράτη θα μπορούσαν να κωδικοποιήσουν μια τέτοια συμπεριφορά σε διμερείς συμφωνίες συνεργασίας και στα αποτελέσματα πολυμερών συναντήσεων, όπως στις ανακοινώσεις του G-20, στις δηλώσεις της Διάσκεψης Αξιολόγησης της NPT ή στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Μολονότι μπορεί να φαίνεται ότι έρχεται σε αντίθεση με τους στόχους της μη διάδοσης [των πυρηνικών όπλων] συνολικά, η νέα συμφωνία AUKUS προσφέρει μια ευκαιρία να ενδυναμωθεί το σύστημα της μη διάδοσης. Η Αυστραλία είναι ένα κράτος που είχε παλαιότερο ενδιαφέρον για τα πυρηνικά όπλα, αλλά έχει εξελιχθεί με τα χρόνια σε υποστηρικτή της μη διάδοσής τους, με αψεγάδιαστο ιστορικό. Ως εκ τούτου, θα ήταν πολύ σύμφωνο με τον χαρακτήρα και το ενδιαφέρον της Αυστραλίας να αναλάβει πρωτόγνωρους επίσημους περιορισμούς και μέτρα διαφάνειας στις εγχώριες πυρηνικές επιδιώξεις της, τόσο εντός όσο και εκτός της συμφωνίας για τα υποβρύχια, με αντάλλαγμα τις νέες εγγυήσεις ασφαλείας που παρέχει η συμφωνία. Αυτοί οι περιορισμοί όχι μόνο θα καθησύχαζαν άλλα κράτη σχετικά με τις αποκλειστικά ειρηνικές πυρηνικές προθέσεις της Αυστραλίας, αλλά θα καθιέρωναν επίσης μια προσέγγιση που θα μπορούσαν και άλλοι να μιμηθούν εάν επιδιώξουν [να αποκτήσουν] πυρηνοκίνητα υποβρύχια.

Οι κανόνες, ωστόσο, φτάνουν μόνο μέχρι ενός σημείου. Κάποιες χώρες θα θελήσουν να διαφύγουν από τα αυξημένα πρότυπα, και οι εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών και οι διεθνείς θεσμοί —πρωτίστως η ΙΑΕΑ αλλά και τα καθεστώτα προμηθευτών πυρηνικών (όπως η Ομάδα Πυρηνικών Προμηθευτών)—χρειάζονται καλύτερους τρόπους για να αξιολογήσουν τον σκοπό των πυρηνικών προγραμμάτων, ειδικά τώρα που η κατοχή των σχάσιμων υλικών δεν είναι πλέον επαρκής ή έγκαιρος δείκτης πρόθεσης [κατασκευής] όπλων. Ευτυχώς, υπάρχουν πολλά υποσχόμενες εναλλακτικές μέθοδοι μέτρησης. Για τις χώρες που αποκτούν σχάσιμα υλικά, το εναπομείναν κύριο τεχνικό εμπόδιο για την απόκτηση πυρηνικών όπλων είναι η δημιουργία μιας λειτουργικής κεφαλής. Αυτό σημαίνει ότι οι θεσμοί για τη μη διάδοση [των πυρηνικών όπλων] πρέπει να αυξήσουν την παρακολούθηση της οπλοποίησης και της ανάπτυξης οχημάτων παράδοσης.

Υπάρχουν προηγούμενα για το πώς μπορούν να το κάνουν αυτό. Για παράδειγμα, το 2006, το Συμβούλιο Ασφαλείας εξουσιοδότησε μια συνολική προσπάθεια της ΙΑΕΑ για να εξακριβώσει την φύση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Ως μέρος του έργου της, η υπηρεσία ερεύνησε διεξοδικά ολόκληρο το πρόγραμμα της Τεχεράνης για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη, την κατασκευή, και την δοκιμή των μηχανισμών που συσκευάζουν σχάσιμα υλικά σε μια κεφαλή. Μελλοντικές, παρόμοιες προσπάθειες θα μπορούσαν να ενσωματωθούν φυσικά στην Προσέγγιση της ΙΑΕΑ σε Επίπεδο Κράτους (IAEA’s State-Level Approach): μια μεθοδολογία για την αξιολόγηση της πυρηνικής, και της σχετικής με την πυρηνική, δραστηριότητας σε μια συγκεκριμένη χώρα, χρησιμοποιώντας ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών. Ανεξάρτητες προσπάθειες των εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών θα συμπλήρωναν και θα ενημέρωναν τις δραστηριότητες της ΙΑΕΑ, και αμφότερες θα μπορούσαν να προωθήσουν ειδικά εργαλεία εξόρυξης δεδομένων και ανάλυσης για να βοηθήσουν στην ενδυνάμωση της παρακολούθησης και της ανάλυσης, ακόμη και όταν η επιτόπια παρακολούθηση είναι περιορισμένη.