Το δόγμα Πούτιν

Η σύγχρονη ερμηνεία της κυριαρχίας από το Κρεμλίνο έχει αξιοσημείωτους παραλληλισμούς με αυτήν της Σοβιετικής Ένωσης. Ισχύει, για να παραφράσουμε τον Τζορτζ Όργουελ, ότι ορισμένα κράτη είναι πιο κυρίαρχα από άλλα. Ο Πούτιν έχει πει ότι μόνο λίγες μεγάλες δυνάμεις [3] —η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία, και οι Ηνωμένες Πολιτείες— απολαμβάνουν απόλυτη κυριαρχία, ελεύθερες να επιλέξουν σε ποιες συμμαχίες θα προσχωρήσουν ή [ποιες] θα απορρίψουν. Μικρότερες χώρες όπως η Ουκρανία ή η Γεωργία δεν είναι πλήρως κυρίαρχες και πρέπει να σέβονται τις απαγορεύσεις της Ρωσίας, όπως η Κεντρική Αμερική και η Λατινική Αμερική, σύμφωνα με τον Πούτιν, πρέπει να υπακούν τον μεγάλο βόρειο γείτονά τους. Η Ρωσία, επίσης, δεν αναζητά συμμάχους με την Δυτική έννοια της λέξης, αλλά αντίθετα αναζητά αμοιβαία επωφελείς οργανικές και συναλλακτικές συνεργασίες με χώρες όπως η Κίνα, που δεν περιορίζουν την ελευθερία της Ρωσίας να ενεργεί ούτε κρίνουν την εσωτερική της πολιτική.

Τέτοιες αυταρχικές συνεργασίες είναι ένα μέρος του δόγματος Πούτιν. Ο πρόεδρος παρουσιάζει την Ρωσία ως υποστηρικτή του status quo, υπέρμαχο των συντηρητικών αξιών, και ως διεθνή παίκτη που σέβεται τους καθιερωμένους ηγέτες, ιδιαίτερα τους αυταρχικούς. Όπως έχουν δείξει τα πρόσφατα γεγονότα στην Λευκορωσία και στο Καζακστάν, η Ρωσία είναι η δύναμη καταφυγής για να υποστηρίξει καταπολεμούμενους αυταρχικούς κυβερνήτες. Έχει υπερασπιστεί τους αυταρχικούς τόσο στην γειτονιά της όσο και πολύ πιο πέρα —συμπεριλαμβανομένης της Κούβας, της Λιβύης, της Συρίας, και της Βενεζουέλας. Η Δύση, σύμφωνα με το Κρεμλίνο, υποστηρίζει, αντίθετα, το χάος και την αλλαγή καθεστώτος, όπως συνέβη κατά τον πόλεμο του Ιράκ το 2003 και την Αραβική Άνοιξη το 2011.

Αλλά στην δική της «σφαίρα προνομιακών συμφερόντων», η Ρωσία μπορεί να ενεργήσει ως ρεβιζιονιστική δύναμη όταν θεωρεί ότι τα συμφέροντά της απειλούνται ή όταν θέλει να προωθήσει τα συμφέροντά της, όπως απέδειξε η προσάρτηση της Κριμαίας και οι εισβολές στην Γεωργία και στην Ουκρανία. Η ώθηση της Ρωσίας να αναγνωριστεί ως ηγέτης και υποστηρικτής καθεστώτων ισχυρών ανδρών είναι ολοένα και πιο επιτυχημένη τα τελευταία χρόνια, καθώς μισθοφορικές ομάδες που υποστηρίζονται από το Κρεμλίνο έχουν ενεργήσει για λογαριασμό της Ρωσίας σε πολλά μέρη του κόσμου, όπως συμβαίνει στην Ουκρανία.

Η ρεβιζιονιστική παρέμβαση της Μόσχας, επίσης, δεν περιορίζεται σε αυτό που θεωρεί προνομιακό της πεδίο. Ο Πούτιν πιστεύει ότι τα συμφέροντα της Ρωσίας εξυπηρετούνται καλύτερα από μια διχασμένη διατλαντική συμμαχία. Ως εκ τούτου, έχει υποστηρίξει αντιαμερικανικές και ευρωσκεπτικιστικές ομάδες στην Ευρώπη˙ υποστήριξε λαϊκιστικά κινήματα της αριστεράς και της δεξιάς και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού˙ ενεπλάκη σε εκλογικές παρεμβάσεις [4]˙ και γενικά εργάστηκε για να επιτείνει την διχόνοια μέσα στις Δυτικές κοινωνίες. Ένας από τους κύριους στόχους του είναι να κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποσυρθούν από την Ευρώπη. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ήταν περιφρονητικός προς την συμμαχία του ΝΑΤΟ και απορριπτικός προς ορισμένους από τους βασικούς Ευρωπαίους συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών -ιδίως την τότε Γερμανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ- και μιλούσε ανοιχτά για την απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από τον οργανισμό. Η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, έχει επιδιώξει εντατικά να επιδιορθώσει την συμμαχία και, πράγματι, η τεχνητή κρίση του Πούτιν για την Ουκρανία έχει ενισχύσει την ενότητα της συμμαχίας. Αλλά υπάρχει αρκετή αμφιβολία στην Ευρώπη σχετικά με την διάρκεια της δέσμευσης των ΗΠΑ μετά το 2024, ώστε η Ρωσία να έχει σημειώσει κάποια επιτυχία [5], ενισχύοντας τον σκεπτικισμό, ιδιαίτερα μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης

Η αποδυνάμωση της διατλαντικής συμμαχίας θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο στον Πούτιν για να πραγματοποιήσει τον απώτερο στόχο του: να ξεφορτωθεί τη μεταψυχροπολεμική, φιλελεύθερη, βασισμένη σε κανόνες διεθνή τάξη που προωθείται από την Ευρώπη, την Ιαπωνία, και τις Ηνωμένες Πολιτείες προς όφελος μιας [τάξης] πιο επιδεκτικής προς την Ρωσία. Για τη Μόσχα, αυτό το νέο σύστημα μπορεί να μοιάζει με την κατανόηση των δυνάμεων του 19ου αιώνα. Θα μπορούσε επίσης να μετατραπεί σε μια νέα ενσάρκωση του συστήματος της Γιάλτας, όπου η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, και τώρα η Κίνα χωρίζουν τον κόσμο σε τριπολικές σφαίρες επιρροής. Η αυξανόμενη προσέγγιση της Μόσχας με το Πεκίνο έχει πράγματι ενισχύσει την έκκληση της Ρωσίας για μια μεταδυτική τάξη. Τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα απαιτούν ένα νέο σύστημα στο οποίο θα ασκούν μεγαλύτερη επιρροή σε έναν πολυπολικό κόσμο.

Αμφότερα τα συστήματα του 19ου -και του 20ου- αιώνα αναγνώρισαν ορισμένους κανόνες του παιχνιδιού. Εξάλλου, κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση σεβάστηκαν ως επί το πλείστον τις εκατέρωθεν σφαίρες επιρροής. Οι δύο πιο επικίνδυνες κρίσεις εκείνης της εποχής -το τελεσίγραφο για το Βερολίνο από τον Σοβιετικό ηγέτη Νικήτα Χρουστσόφ, το 1958, και η κρίση των πυραύλων της Κούβας, το 1962- εξουδετερώθηκαν πριν ξεσπάσει η στρατιωτική σύγκρουση. Αλλά αν το παρόν αποτελεί ένδειξη, φαίνεται ότι η μεταδυτική «τάξη» του Πούτιν θα ήταν ένας άτακτος Χομπσιανός κόσμος [στμ: από το έργο «Leviathan» του Βρετανού φιλοσόφου Τόμας Χομπς, το οποίο περιγράφει μια κατάσταση αχαλίνωτου, εγωιστικού, και απολίτιστου ανταγωνισμού] με ελάχιστους κανόνες του παιχνιδιού. Επιδιώκοντας το νέο του σύστημα, το modus operandi του Πούτιν είναι να κρατήσει την Δύση εκτός ισορροπίας, να πιθανολογεί για τις αληθινές του προθέσεις, και μετά να την εκπλήττει όταν ενεργεί.

Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ