Ο ενεργειακός «άξονας» Ρωσίας-Γερμανίας

Όταν στις αρχές Δεκεμβρίου 2005 ο Γερμανός μέχρι πρότινος -22/11/2005- καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ διορίστηκε πρόεδρος του Εταιρικού Συμβουλίου [14] της κοινοπραξίας Nord Stream AG, ο κόσμος έμεινε άναυδος. Κανείς δεν περίμενε ένας πρώην καγκελάριος να γίνει υπάλληλος του Πούτιν! Τον Νοέμβριο του 2007, η Gazprom ανακοίνωσε ότι δεν προτίθεται τελικά να κατασκευάσει δεύτερο σωλήνα στον Yamal-Europe, όπως διατεινόταν μέχρι τότε, εστιάζοντας μόνο στην Βαλτική όδευση. Τότε ήταν που ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών, Ράντοσλαβ Σικόρσκι, μίλησε αγανακτισμένος για «έναν αγωγό που αναβιώνει το Σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ»! Με την συνδρομή της ιταλικής Saipem που πόντισε τους υποθαλάσσιους σωλήνες, ο Nord Stream 1 ήταν γεγονός τέσσερα χρόνια μετά: ο πρώτος παράλληλος σωλήνας του εγκαινιάστηκε επίσημα από τους Μέρκελ και Μεντβέντεβ στις 8/11/2011 (επομένως συμπλήρωσε 10 χρόνια απρόσκοπτης λειτουργίας) και ο δεύτερος στις 8/10/2012. Σε γενικές γραμμές, πάντως, η Δύση -πλην της Πολωνίας- δεν ανησύχησε ιδιαίτερα από την εξαγγελία και κατασκευή του Nord Stream 1, καθώς η κατασκευή του έλαβε χώρα σε μια περίοδο σχετικής ύφεσης στις πολιτικές σχέσεις με την Ρωσία.

Εντελώς διαφορετική υπήρξε η ιστορία του Nord Stream 2, έργο ύψους 12 δισ. δολαρίων, το οποίο εξαγγέλθηκε το 2015, δηλαδή ένα έτος μετά την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και τα αποσχιστικά κινήματα στην Ανατολική Ουκρανία. Με τις πολιτικές σχέσεις Δύσης-Ρωσίας να βρίσκονται πλέον στο ναδίρ, οι αιτιάσεις εναντίον της Γερμανίας υπήρξαν πιο έντονες. Οι ΗΠΑ, επί προεδρίας Ντ. Τραμπ, αποφάσισαν να επιβάλουν κυρώσεις σε όλες τις συνεργαζόμενες εταιρείες, ιδίως δε στο πλαίσιο του αναθεωρημένου νόμου Protecting Europe’s Energy Security Act (PEESA). Η κατασκευή του ξεκίνησε εντός του 2016, αλλά το Δεκέμβριο του 2019 αποχώρησε η ελβετική εταιρεία Allseas, που πόντιζε έως τότε τους σωλήνες, υπό τον φόβο των αμερικανικών κυρώσεων. Ήταν, όμως, ήδη κάπως αργά: από τα 2.460 χιλιόμετρα (2 Χ 1.230 χιλ), είχε ήδη τοποθετηθεί στον πυθμένα της Βαλτικής το 94%, δηλ. σχεδόν 2.300 χιλιόμετρα. Το έργο το συνέχισε από το 2020, με πιο αργούς ρυθμούς, το αρμόδιο τμήμα της ίδιας της Gazprom. Στα τέλη Μαϊου 2021 η νέα διακυβέρνηση (administration) των ΗΠΑ υπό τον Τζο Μπάιντεν ήρε μονομερώς τις κυρώσεις, ακολούθησε δε συμφωνία ΗΠΑ και Γερμανίας υπέρ της ολοκλήρωσης του αγωγού, ο οποίος είχε πλέον προχωρήσει κατά 99%. Η συμφωνία ομιλεί παράλληλα περί: α) διατήρησης του διαμετακομιστικού status της Ουκρανίας και β) ανάληψης κοινής δράσης εναντίον της Ρωσίας, εφόσον η τελευταία επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει την ενέργεια προκειμένου να ασκήσει πολιτική πίεση επί της Ουκρανίας [15].

Εντούτοις, είναι άκρως αμφίβολο κατά πόσον οι γενικόλογες και αόριστες αυτές «υποσχέσεις» συνιστούν εγγύηση διατήρησης του status της Ουκρανίας ως χώρας διέλευσης φυσικού αερίου και μετά τον Δεκέμβριο του 2024. Κατά την απολύτως προσωπική μας εκτίμηση, κάτι τέτοιο φαίνεται εξαιρετικά αμφίβολο. Δεν είναι τυχαίο ότι τον Ιούλιο του 2021, αμέσως μετά το deal ΗΠΑ-Γερμανίας, οι δύο Υπουργοί Εξωτερικών Πολωνίας και Ουκρανίας εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση σε πολύ δραματικούς τόνους, όπου ανέφεραν, μεταξύ άλλων, τα εξής για τον αγωγό: «συνιστά απειλή (πολιτική, στρατιωτική και ενεργειακή) για την Ουκρανία και την Κ. Ευρώπη, αυξάνοντας τις δυνατότητες της Ρωσίας να αποσταθεροποιήσει την κατάσταση ασφάλειας και να διαιωνίσει τις διαιρέσεις μεταξύ των χωρών μελών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Κάθε αξιόπιστη προσπάθεια κάλυψης του ελλείμματος ασφαλείας πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αρνητικές συνέπειές σε τρεις τομείς: πολιτικό, στρατιωτικό και ενεργειακό (…) Καλούμε τις ΗΠΑ και την Γερμανία να αντιμετωπίσουν την κρίση ασφαλείας στην περιοχή μας, από την οποία ο μοναδικός ωφελημένος είναι η Ρωσία». Όλα αυτά ακούγονται ως Vox clamantis in deserto, φωνή βοώντος εν τη ερήμω… Ο έτοιμος πλέον σήμερα Nord Stream 2 έχει δύο παράλληλους σωλήνες με συνολική μεταφορική ικανότητα 55 δισ. κ.μ. ετησίως (27,5 δισ. κ.μ. έκαστος), επομένως η συνολική ποσότητα των δύο Nord Stream φτάνει τα 110 δισ. κ.μ. ετησίως [16]. Τυπικά, βεβαίως, προκειμένου να λειτουργήσει ο εν λόγω αγωγός, απαιτείται και πιστοποίηση (certification) από την Γερμανική Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ότι είναι συμβατός με το ευρωπαϊκό δίκαιο, αλλά προφανώς αυτό πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Η Gazprom ανακοίνωσε ότι θα μεταφέρει 5,6 δισ. κ.μ. με τον Nord Stream 2 εντός του 2021, ξεκινώντας από τον Οκτώβριο.

Σε τελική ανάλυση, η ολοκλήρωση του Nord Stream 2 ήταν και θέμα γοήτρου για την Γερμανία. Ο Αλεξάντερ Μπαούνοφ, αναλυτής της δεξαμενής σκέψης Carnegie, παρατηρεί για τις τελευταίες εξελίξεις ως προς τον Nord Stream 2: «H συμφωνία Μπάιντεν-Μέρκελ φαντάζει ίσως στο Κίεβο και την Βαρσοβία ως νίκη του Κρεμλίνου, αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί νίκη για την Γερμανία: χωρίς την υποστήριξη του Βερολίνου για την ολοκλήρωση του project, το Κρεμλίνο δεν θα είχε ελπίδα». Και προσθέτει: «Αυτή έχει παρουσιαστεί ως νίκη της Ρωσίας, ήττα της Δύσης, και παραβίαση της ουκρανικής κυριαρχίας. Ωστόσο, για την Γερμανία, η ολοκλήρωση του αγωγού είχε καταστεί ζήτημα της δικής της κυριαρχίας» [17]. Επιπλέον, μολονότι η ίδια η Nord Stream 2 AG (σε αντίθεση με τη Nord Stream 1 AG) ανήκει κατά ποσοστό 100% στην Gazprom, στο πρότζεκτ εμπλέκονται, χρηματοδοτικά, τρεις γερμανικοί τιτάνες (Uniper, BASF και Wintershall Dea) και άλλοι τρεις από την υπόλοιπη Δ. Ευρώπη (η Engie από την Γαλλία, η OMV από την Αυστρία, και η Royal Dutch Shell από Ολλανδία και Μ. Βρετανία). Αυτή είναι μια πολυεθνική «συμμαχία» πολύ δυνατή για να υπερκεραστεί…

ΣΥΜΠΤΩΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ