Μπορούν οι siloviki να αμφισβητήσουν τον Πούτιν;

Ως αποτέλεσμα αυτής της εντολής, οι πράκτορες της FSB είναι σήμερα διάχυτοι στον στρατό της Ρωσίας. Υπάρχουν κανόνες που διέπουν το πόσοι πράκτορες της FSB πρέπει να κατανεμηθούν σε κάθε στρατιωτική μονάδα και κάθε στρατιωτική εγκατάσταση. Σύμφωνα με την πολιτική της FSB, για παράδειγμα, μια μικρή αεροπορική βάση της Εθνικής Φρουράς στην [πόλη] Ermolino, στην περιοχή της Kaluga -μια βάση που στεγάζει μόνο έξι αεροπλάνα και ίσως μια ντουζίνα ελικόπτερα- πρέπει να επιβλέπεται από τον τοπικό αρχηγό της FSB, μαζί με περισσότερα από 20 στρατολογημένα στελέχη και 16 εμπιστευτικές επαφές με το προσωπικό της βάσης.

Στον πόλεμο στην Ουκρανία, ο επίσημος ρόλος της FSB είναι να διασφαλίσει ότι τα ρωσικά στρατεύματα δεν υπονομεύονται ή δεν δέχονται επιθέσεις από τα μετόπισθεν. Οι πράκτορες της FSB είναι επίσης υπεύθυνοι για την επιβολή πολιτικού ελέγχου στα κατεχόμενα εδάφη, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων και των περιοχών που έχουν περιέλθει στον ρωσικό έλεγχο. Αλλά παρακολουθούν επίσης με άγρυπνο μάτι τους ίδιους τους στρατιώτες.

Με τέτοια αδιάκοπη παρακολούθηση, ο ρωσικός στρατός δεν έχει παραγάγει ποτέ τον τύπο των αξιωματικών που θα μπορούσαν να ηγηθούν μιας αποτελεσματικής εξέγερσης. Τι γίνεται όμως με τους ίδιους τους άνδρες της FSB; Όπως έχει δείξει το ίδιο το καθεστώς του Πούτιν, σε αντίθεση με τον στρατό, η KGB έχει παραγάγει έναν από τους πιο ισχυρούς ηγέτες της χώρας από τον Στάλιν και μετά. Αναμφισβήτητα, λοιπόν, η μεγαλύτερη απειλή για τον Πούτιν μπορεί κάλλιστα να προέλθει από την υπηρεσία της οποίας τις εξουσίες έχει ενισχύσει σταθερά όλα αυτά τα χρόνια: τους αξιωματικούς στο Lubyanka.

ΟΙ ΠΡΟΘΥΜΟΙ ΕΠΙΒΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ

Ωστόσο, εάν κάποιος περιμένει από μέλη των υπηρεσιών ασφαλείας να ξεσηκωθούν εναντίον του Πούτιν, καλό θα ήταν να εξετάσει το αμελητέο ιστορικό αποτελεσματικής διαφωνίας της FSB. Οι ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας ήταν πάντα επιρρεπείς στην διαφθορά, αλλά δεν ήταν ιδιαίτερα επιδέξιες στο να οικοδομούν αποτελεσματικές βάσεις εξουσίας και δικά τους δίκτυα πατρωνίας. Λόγω του τρόπου με τον οποίο είναι δομημένη η FSB, οι μεμονωμένοι αξιωματικοί τείνουν να είναι πιστοί στην ιεραρχία και την θέση τους, παρά σε συγκεκριμένους ανώτερους αξιωματικούς εντός των υπηρεσιών. Εάν ένας στρατηγός της FSB χάσει την δουλειά του, δεν μπορεί να βασιστεί στην συνεχιζόμενη αφοσίωση των πρώην υφισταμένων του.

Τα μέλη της FSB γνωρίζουν επίσης πολύ καλά ότι μπορεί να υποστούν τις καταστολές του Πούτιν όπως οποιοσδήποτε άλλος. Προς το παρόν, υπάρχουν δεκάδες αξιωματικοί της FSB που έχουν φυλακιστεί με τις κατηγορίες της διαφθοράς και της προδοσίας (που συχνά περιλαμβάνουν την φερόμενη κατασκοπεία υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών [2]). Μολονότι μερικές φορές οι κατηγορίες είναι πραγματικές, συχνά φαίνεται ότι υπάρχουν άλλα κίνητρα που καθορίζουν το ποιος στοχεύεται. Στις περισσότερες περιπτώσεις, εκείνοι που έχουν κατηγορηθεί συνελήφθησαν από το τμήμα εσωτερικής ασφάλειας της ίδιας της FSB. Ως αποτέλεσμα αυτών των πρακτικών, υπάρχει εδώ και πολύ καιρό μια διάχυτη κουλτούρα δυσπιστίας εντός της FSB: οι μεσαίου επιπέδου αξιωματικοί δεν εμπιστεύονται τους στρατηγούς και οι στρατηγοί δεν εμπιστεύονται τους υφισταμένους τους. Τα παλαιότερα μέλη εξακολουθούν να θυμούνται ότι το πραξικόπημα του 1991 υπό την ηγεσία του Vladimir Kryuchkov, του επικεφαλής της KGB, απέτυχε επειδή τα απλά στελέχη επέλεξαν να τηρήσουν στάση αναμονής αντί να συμμετάσχουν στην συνωμοσία του.

Η σημερινή γενιά αξιωματικών της FSB, άνδρες στα 30 και στα 40 τους, δεν έχουν αναμνήσεις από οποιονδήποτε πρόεδρο πέραν του Πούτιν και έχουν χτίσει την καριέρα τους υπό έναν διευθυντή, τον Aleksandr Bortnikov, ο οποίος ηγείται της υπηρεσίας από το 2007. Παρουσιάζουν μια εντυπωσιακή αντίθεση σε σχέση με την προηγούμενη γενιά, που ήταν εν ενεργεία την δεκαετία του 1990, όταν τα απλά στελέχη της FSB ήταν υποχρεωμένα να ελίσσονται συνεχώς μεταξύ των διαφορετικών πολιτικών ομάδων που ανταγωνίζονταν για την εξουσία. Αυτές τις μέρες, οι αξιωματικοί της FSB υπηρετούν μόνο τον πρόεδρο με το να υπακούν εντολές. Η κύρια λειτουργία τους είναι να εξαλείφουν αδίστακτα οποιαδήποτε πιθανή πηγή αντιπολίτευσης ή διαφωνίας, απλά και ξεκάθαρα, χωρίς να κάνουν ερωτήσεις. Και η υψηλή θέση που απολαμβάνουν στην ρωσική κοινωνία τείνει να τους κάνει ακόμα πιο πιστούς στο καθεστώς.

TA ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΦΟΣΙΩΣΗΣ

Μολονότι ο Πούτιν έχει από καιρό βασιστεί στην σταθερή υποστήριξη του στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας του, ο πόλεμος στην Ουκρανία [3] υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχουν όρια στο πόσο μακριά μπορεί να φτάσει αυτό. Οι ολοένα και πιο ορατές εντάσεις μεταξύ του ίδιου και των ανώτερων μελών της ελίτ ασφαλείας του υποδηλώνουν ότι ο Πούτιν μπορεί να είναι πιο παρανοϊκός από ποτέ σχετικά με τις πιθανές αμφισβητήσεις της εξουσίας του. Από την άλλη πλευρά, μια τέτοια διάσταση απόψεων μπορεί επίσης να υποδεικνύει ότι τουλάχιστον ορισμένα μέλη του στενού κύκλου του είναι δυσαρεστημένα με την πορεία που έχει χαράξει. Και δεδομένου ότι η μέθοδος της επιλογής του Πούτιν για να αντιμετωπίζει τα προβλήματα –συμπεριλαμβανομένων των κακών πληροφοριών και των κακών στρατιωτικών επιδόσεων στην Ουκρανία– είναι να κατηγορεί τους siloviki, αυτοί δεν αισθάνονται ιδιαίτερα ενθαρρυμένοι για να του δώσουν μια ακριβή εικόνα για το τι συμβαίνει. Επίσης δεν θέλουν να εξέχει το κεφάλι τους.