Η εκδίκηση των ανδροκρατών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η εκδίκηση των ανδροκρατών

Γιατί οι αυταρχικοί φοβούνται τις γυναίκες*

Στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, οι γυναίκες έπαιξαν ενεργό ρόλο στους αντιαποικιακούς απελευθερωτικούς αγώνες σε όλη την Αφρική και στις αριστερές επαναστάσεις στην Ευρώπη και στην Λατινική Αμερική. Αργότερα, κινήματα υπέρ της δημοκρατίας στη Μιανμάρ και στις Φιλιππίνες είδαν καλόγριες να τοποθετούν τα σώματά τους μεταξύ των μελών των δυνάμεων ασφαλείας και των πολιτών ακτιβιστών. Κατά την διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα, οι Παλαιστίνιες έπαιξαν βασικό ρόλο στη μη βίαιη αντίσταση εναντίον της ισραηλινής κατοχής της Δυτικής Όχθης και της Γάζας, οργανώνοντας απεργίες, διαδηλώσεις, και διαλόγους μαζί με Ισραηλινές γυναίκες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι μαύρες γυναίκες έχουν ξεκινήσει και συνεχίζουν να ηγούνται του κινήματος Οι Ζωές των Μαύρων Μετράνε (Black Lives Matter), το οποίο είναι πλέον παγκόσμιο φαινόμενο. Η οργάνωσή τους αντηχεί τον ακτιβισμό προγόνων όπως η Ella Baker, η Rosa Parks, η Fannie Lou Hamer, και άλλες μαύρες Αμερικανίδες που σχεδίασαν, κινητοποίησαν, και συντόνισαν βασικές πτυχές του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ. Δύο γυναίκες επαναστάτριες, η Wided Bouchamaoui και η Tawakkol Karman, συνέβαλαν στην ηγεσία των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης στην Τυνησία και στην Υεμένη αντίστοιχα, κερδίζοντας αργότερα το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για τις προσπάθειές τους να επιφέρουν ειρηνικές δημοκρατικές μεταβάσεις μέσω της μη βίαιης αντίστασης, της οικοδόμησης συνασπισμών, και της διαπραγμάτευσης. Εκατομμύρια άλλες σαν αυτές έχουν εργαστεί για να διατηρήσουν τα κινήματα εναντίον κάποιων εκ των πλέον καταπιεστικών δικτατοριών του κόσμου, από πωλήτριες τσαγιού και τραγουδίστριες στο Σουδάν μέχρι γιαγιάδες στην Αλγερία και αδελφές και συζύγους στην Χιλή που απαίτησαν την επιστροφή των εξαφανισμένων αγαπημένων τους προσώπων έξω από το προεδρικό μέγαρο του Αουγκούστο Πινοσέτ.

Αποδεικνύεται ότι η συμμετοχή των γυναικών στην πρώτη γραμμή είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα, τόσο όσον αφορά την άμεση επιτυχία ενός κινήματος όσο και όσον αφορά την εξασφάλιση μακροπρόθεσμης δημοκρατικής αλλαγής. Μαζικά κινήματα στα οποία οι γυναίκες συμμετείχαν εκτενώς στην πρώτη γραμμή ήταν πολύ περισσότερο πιθανό να επιτύχουν από όσο οι εκστρατείες που περιθωριοποιούσαν ή απέκλειαν τις γυναίκες. Οι γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό να συμμετάσχουν σε μη βίαια μαζικά κινήματα παρά σε βίαια, και έχουν συμμετάσχει με πολύ μεγαλύτερους αριθμούς σε μη βίαιες παρά σε βίαιες εκστρατείες. Επομένως, για να εξηγήσει κάποιος το γιατί η συμμετοχή των γυναικών στην πρώτη γραμμή αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας ενός κινήματος, πρέπει πρώτα να κατανοήσει το τι κάνει τα μη βίαια κινήματα να αποτυγχάνουν ή να επιτυγχάνουν.

Γενικά, τα κινήματα που επιδιώκουν να ανατρέψουν αυταρχικά καθεστώτα ή να κερδίσουν την εθνική ανεξαρτησία είναι πιο πιθανό να επικρατήσουν όταν κινητοποιούν μεγάλο αριθμό ανθρώπων˙ όταν μετατοπίζουν την αφοσίωση τουλάχιστον κάποιων από τους πυλώνες υποστήριξης του καθεστώτος˙ όταν χρησιμοποιούν δημιουργικές τακτικές, όπως οι κυλιόμενες απεργίες, εκτός από τις διαδηλώσεις στους δρόμους˙ και όταν διατηρούν την πειθαρχία και την ανθεκτικότητά τους ενώπιον της κρατικής καταστολής και της αντι-κινητοποίησης των υποστηρικτών του καθεστώτος. Η μεγάλης κλίμακας συμμετοχή γυναικών βοηθά τα κινήματα να επιτύχουν όλα αυτά τα πράγματα.

Στο πρώτο σημείο, στην αριθμητική ισχύ, το πλεονέκτημα της συμμετοχής των γυναικών είναι προφανές. Τα κινήματα που αποκλείουν ή παραγκωνίζουν τις γυναίκες μειώνουν την δυνητική δεξαμενή των συμμετεχόντων τουλάχιστον κατά το ήμισυ. Τα κινήματα αντίστασης πρέπει να επιτύχουν υποστήριξη ευρείας βάσης για να γίνουν αντιληπτά ως νομιμοποιημένα. Και όσο μεγαλύτερη είναι η κινητοποίηση, τόσο πιο πιθανό είναι το κίνημα να διαταράξει το status quo. Οι γενικές απεργίες και άλλες μαζικές ενέργειες μπορούν να ακινητοποιήσουν μια πόλη, μια πολιτεία, ή μια χώρα, επιβάλλοντας άμεσο οικονομικό και πολιτικό κόστος σε ένα καθεστώς. Η μαζική κινητοποίηση μπορεί επίσης να δημιουργήσει μια αίσθηση του αναπόφευκτου, που πείθει τους αρνητές και τους αναποφάσιστους να ενταχθούν στην αντίσταση. Οι άνθρωποι θέλουν να ενταχθούν στην ομάδα που κερδίζει, και όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός ποικιλόμορφων συμμετεχόντων, ετούτο μπορεί να συμβάλει στο να ενθαρρυνθεί η σιωπηρή ή η απροκάλυπτη υποστήριξη από πολιτικές και επιχειρηματικές ελίτ και μέλη των δυνάμεων ασφαλείας.

Δεύτερον, τα λαϊκά κινήματα βελτιώνουν τις πιθανότητες επιτυχίας τους όταν πείθουν ή καταναγκάζουν τους αντιπάλους τους να αποσκιρτήσουν. Σε έρευνα για τις στάσεις του κοινού προς τις ένοπλες ομάδες, οι μελετητές έχουν βρει ότι οι γυναίκες μαχήτριες αυξάνουν τη νομιμοποίηση των κινημάτων τους στα μάτια των παρατηρητών. Το ίδιο πιθανώς ισχύει για τις μη βίαιες μαζικές εξεγέρσεις. Η σημαντική συμμετοχή των γυναικών και άλλων ποικιλόμορφων δρώντων αυξάνει επίσης το κοινωνικό, ηθικό, και οικονομικό κεφάλαιο που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα κίνημα για να διαβρώσει το σύστημα υποστήριξης του αντιπάλου του. Όταν οι δυνάμεις ασφαλείας, οι επιχειρηματικές ελίτ, οι δημόσιοι υπάλληλοι, τα κρατικά media, τα εργατικά σωματεία, οι ξένοι δωρητές, ή άλλοι υποστηρικτές ή συνεργοί του καθεστώτος αρχίζουν να αμφισβητούν το status quo, σηματοδοτούν και σε άλλους ότι ίσως είναι δυνατό να αψηφήσουν ετούτο το καθεστώς. Για παράδειγμα, κατά την διάρκεια της Επανάστασης της Λαϊκής Δύναμης (People Power Revolution) στις Φιλιππίνες το 1986, ο πρόεδρος Φερντινάντο Μάρκος διέταξε τις δυνάμεις ασφαλείας να επιτεθούν σε μεγάλα πλήθη διαδηλωτών που απαιτούσαν την εκδίωξή του. Όμως οι μοναχές που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις τοποθέτησαν τους εαυτούς τους ανάμεσα στα άρματα μάχης και σε άλλους διαδηλωτές. Οι δυνάμεις ασφαλείας δεν μπορούσαν να συνεχίσουν την επίθεση, κάτι που απέτρεψε μια σφαγή που θα μπορούσε να είχε μεταβάλλει την πορεία της επανάστασης. Ακολούθησαν αποσκιρτήσεις σε υψηλό επίπεδο και ο Μάρκος τελικά τράπηκε σε φυγή από την χώρα, γεγονός που οδήγησε σε μια δημοκρατική μετάβαση.