Η βόμβα στο φόντο

Ούτε οι ηγέτες των ΗΠΑ ούτε της Ευρώπης φαίνεται να έχουν ξεκάθαρη αίσθηση για το πού βρίσκονται οι κόκκινες γραμμές στην Ουκρανία. Αλλά δεν μπορούν να διακινδυνεύσουν να μάθουν πολύ αργά ότι τα μέτρα υποστήριξής τους έχουν επιφέρει την τελική απάντηση της Ρωσίας. Όπως έγραψε η Kristin Ven Bruusgaard, ειδική στο ρωσικό πυρηνικό δόγμα, [1] στο Foreign Affairs τον Φεβρουάριο, «θα έρθει μια επικίνδυνη στιγμή εάν οι Ρώσοι στρατιωτικοί ή πολιτικοί ηγέτες αποφασίσουν ότι μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ είναι αναπόφευκτη». Προειδοποίησε την Δύση να μην λάβει μέτρα που οι Ρώσοι ηγέτες θα μπορούσαν να παρερμηνεύσουν ως προετοιμασία για στρατιωτική επιχείρηση κατά της Ρωσίας. Η παροχή περισσότερων θανατηφόρων όπλων στην Ουκρανία, η παροχή περισσότερων πληροφοριών για να βοηθήσουν τους Ουκρανούς να στοχοποιήσουν το ρωσικό προσωπικό και την στρατιωτική υποδομή ή η αποστολή στρατιωτικών συμβούλων στην Ουκρανία ίσως να μην αντικατοπτρίζει καμία πρόθεση της Δύσης να επιτεθεί στην Ρωσία. Αλλά όταν τέτοιες ενέργειες συνοδεύονται από συζήτηση για την ανάκτηση της Κριμαίας, για παράδειγμα, ή την κατάκτηση μιας «ολικής νίκης» για την Ουκρανία, ή ακόμα και την «αποδυνάμωση της Ρωσίας», τροφοδοτεί την αντίληψη των Ρώσων ηγετών ότι μια εχθρική Δύση επιδιώκει να καταστρέψει την χώρα τους. Όσο αβάσιμες κι αν είναι αυτές οι απόψεις, οι Δυτικοί ηγέτες έχουν την ηθική υποχρέωση να λάβουν σοβαρά υπόψη την πιθανότητα μιας καταστροφικής παρεξήγησης.

Τα συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ουκρανίας μπορεί να αλληλοκαλύπτονται, αλλά δεν είναι πανομοιότυπα. Ο Ουκρανός πρόεδρος, Volodymyr Zelensky, κάνει ακριβώς εκείνο που θα περίμενε κανείς από αυτόν: προτρέπει την Δύση να παράσχει περισσότερα όπλα. Όμως ο Μπάιντεν έχει διαφορετικές προτεραιότητες και υποχρεώσεις. Η δουλειά του είναι να διασφαλίσει ότι ο πόλεμος δεν θα κλιμακωθεί σε πυρηνική σύγκρουση με την Ρωσία. Κανείς δεν θέλει να πετύχει ο ρωσικός πυρηνικός εκβιασμός, τόσο για ηθικούς όσο και για στρατηγικούς λόγους. Αλλά οι υπεύθυνοι Δυτικοί ηγέτες πρέπει ακόμα να σταθμίσουν σοβαρά την πιθανότητα ενός καταστροφικού γεγονότος. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να συνεχιστούν και να υπάρχουν σημαντικά όρια στην Δυτική βοήθεια προς την Ουκρανία.

ΤΟ ΤΑΜΠΟΥ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΠΑΣΕΙ

Η πορεία του πολέμου θα διαμορφώσει επίσης τη μοίρα ενός θεμελιώδους διεθνούς κανόνα: του ταμπού κατά της πρώτης χρήσης πυρηνικών όπλων. Οι πυρηνικές απειλές της Ρωσίας ήταν επιβλαβείς για το πυρηνικό ταμπού, επειδή υποδηλώνουν ότι η χρήση αυτών των μαζικά καταστροφικών όπλων είναι θεμιτή και εύλογο μέρος του πολέμου. Ωστόσο, το ταμπού συνεχίζει να διατηρείται και να περιορίζει, μέχρι στιγμής, την Ρωσία και το ΝΑΤΟ.

Η απάντηση του κόσμου στις πυρηνικές απειλές της Ρωσίας έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην ενίσχυση του ταμπού. Οι παγκόσμιοι ηγέτες από όλες τις ηπείρους, συμπεριλαμβανομένων των φίλων της Ρωσίας στην Κίνα και την Ινδία, έχουν καταστήσει σαφές στον Πούτιν ότι η χρήση πυρηνικής ενέργειας θα ήταν απαράδεκτη. Ο Κινέζος πρόεδρος, Σι Τζινπίνγκ, δήλωσε στις αρχές Νοεμβρίου ότι ο κόσμος θα πρέπει «από κοινού να αντιταχθεί στην χρήση ή τις απειλές χρήσης πυρηνικών όπλων». Πρόσθεσε αργότερα σε συναντήσεις με τον Μπάιντεν ότι η πυρηνική χρήση στην Ουκρανία ήταν «εντελώς απαράδεκτη». Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ και οι διπλωμάτες σε πολλές συνεδριάσεις του ΟΗΕ έχουν καταδικάσει τις πυρηνικές απειλές της Ρωσίας στις ομιλίες και τις δηλώσεις τους. Κυβερνητικά στελέχη, αναλυτές, και δημοσιογράφοι ανέφεραν ρητά το ταμπού και σημείωσαν την σημασία της διατήρησής του. Αναμφίβολα έχει γίνει πιο σαφές στον Πούτιν ότι η παραβίαση του ταμπού πιθανότατα θα αποξενώσει χώρες που είτε υποστήριξαν το Κρεμλίνο είτε παρέμειναν ουδέτερες: μια Ρωσία που σπάει το ταμπού θα γινόταν αμέσως παρίας.

Οι Δυτικοί φορείς χάραξης πολιτικής προσπάθησαν να εκτονώσουν την πιθανότητα πυρηνικής σύγκρουσης σε κάθε βήμα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν απάντησαν στην πυρηνική επίθεση της Ρωσίας ούτε με δικές τους απειλές ούτε με οποιαδήποτε αλλαγή στην στάση των πυρηνικών τους δυνάμεων. Αντίθετα, εάν η Ρωσία ξεκινούσε έναν πυρηνικό πόλεμο, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν υποσχεθεί μια συντριπτική συμβατική στρατιωτική απάντηση, όχι αντίποινα του ιδίου είδους. Αυτή είναι ακριβώς η σωστή προσέγγιση για την διατήρηση του ταμπού. Εάν ο στόχος είναι να απομονωθεί ο παραβάτης των κανόνων, είναι σημαντικό να αποφευχθεί η παραβίαση αυτών των κανόνων, επίσης.

Ωστόσο, παραμένει ο κίνδυνος [2] η Ρωσία να χρησιμοποιήσει πυρηνικό όπλο στην Ουκρανία. Μια ανησυχητική νέα εξέλιξη είναι η πυρηνική μαχητικότητα που εκφράζεται στην ρωσική κοινωνία, ειδικά στην κρατικά ελεγχόμενη τηλεόραση της Ρωσίας, όπου οι οικοδεσπότες προτρέπουν τακτικά την χρήση πυρηνικών όπλων κατά της Δύσης. «Η λαϊκή κουλτούρα της Ρωσίας χαρακτηρίζεται πλέον από ένα επίπεδο πυρηνικού φανατισμού που προηγουμένως συνδεόταν με την Βόρεια Κορέα», έγραψε ο Schlosser. «Τίποτα παρόμοιο δεν υπήρχε κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου». Οι δικτάτορες μπορεί να είναι σχετικά πιο προστατευμένοι από τις πιέσεις της κοινής γνώμης από όσο οι ηγέτες δημοκρατιών, αλλά ο πυρηνικός φανατισμός οπουδήποτε απειλεί το ταμπού.

Είναι αδύνατο να πούμε με βεβαιότητα εάν η μεγαλύτερη Δυτική υποστήριξη προς την Ουκρανία θα προκαλέσει πυρηνική [3] ρωσική απάντηση. Κανείς δεν ξέρει πραγματικά. Οι πυρηνικοί κίνδυνοι σε αυτόν τον πόλεμο είναι σημαντικοί, αφού το ΝΑΤΟ συνεχίζει να εμπλέκεται πιο βαθιά στην άμυνα της Ουκρανίας, ενώ η Ρωσία φαίνεται όλο και λιγότερο συγκρατημένη (όπως δείχνει η ανακοίνωση του Πούτιν να αναστείλει την συμμετοχή της Ρωσίας στη New START). Η αποτροπή θα μπορούσε να αποτύχει με πολλούς τρόπους, είτε μέσω σκόπιμων ενεργειών είτε μέσω εσφαλμένων υπολογισμών. Η χρήση πυρηνικού όπλου από την Ρωσία θα θεωρηθεί ευρέως ως αποτυχία της πολιτικής των ΗΠΑ. Οι υπεύθυνοι ηγέτες των ΗΠΑ θα είναι προσεκτικοί για να αποφύγουν μια τέτοια καταστροφική έκβαση.