Η βόμβα στο φόντο

Ορισμένοι ειδικοί εκλαμβάνουν το γεγονός ότι ο Πούτιν δεν έχει χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα μετά από ένα χρόνο με ντροπιαστικές στρατιωτικές ήττες ως απόδειξη ότι δεν θα χρησιμοποιήσει πυρηνικό όπλο στο μέλλον. Υποστηρίζουν ότι η Δύση πρέπει να κάνει ό,τι χρειάζεται για να στηρίξει την Ουκρανία. Επικρίνουν τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ότι αρνήθηκε να στείλει προηγμένο στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ουκρανία και χλευάζουν τους υποτιθέμενους ηττοπαθείς που ανησυχούν για την κλιμάκωση. «Η μεγαλύτερη πυρηνική απειλή που αντιμετωπίζουμε είναι μια ρωσική νίκη», έγραψε ο δημοσιογράφος Eric Schlosser τον Ιανουάριο στο The Atlantic. Ο ιστορικός Timothy Snyder, ένας από τους πιο οξυδερκείς παρατηρητές του πολέμου, έχει απορρίψει τις ρωσικές απειλές ως απλή «κουβέντα» που έχει σχεδιαστεί για να τρομάξει την Δύση. Τον Φεβρουάριο, έφτασε στο σημείο να κοροϊδεύει τους ανθρώπους που ανησυχούν για την πυρηνική κλιμάκωση, γράφοντας ότι οι συζητήσεις για τους κινδύνους του πυρηνικού πολέμου είναι απλώς «δόλωμα» των μέσων ενημέρωσης και «ένας τρόπος να διεκδικήσουμε θυματοποίηση» και «να κατηγορήσουμε τα πραγματικά θύματα». Αλλά ορισμένοι που παρατηρούν στενά τον Πούτιν, όπως η συγγραφέας Masha Gessen, διαφωνούν. Είναι πολύ λιγότερο αισιόδοξοι για τον ορθολογισμό του Πούτιν. Στην στρεβλή κοσμοθεωρία του Ρώσου προέδρου, υποστήριξε η Γκέσεν, η χρήση πυρηνικών όπλων θα μπορούσε να δικαιολογηθεί ως μια ορθολογική πορεία δράσης.

Η απόφαση της Ρωσίας να αναστείλει την εφαρμογή της νέας συμφωνίας START -της τελευταίας εναπομείνασας συνθήκης που περιορίζει τα δύο μεγαλύτερα πυρηνικά οπλοστάσια του κόσμου- είναι μια βαθιά απογοητευτική εξέλιξη που αυξάνει τους πυρηνικούς κινδύνους. Φαίνεται ότι η Ρωσία δεν θα συμμετέχει πλέον στο σύστημα αμοιβαίων επιτόπιων επιθεωρήσεων και ανταλλαγών πληροφοριών σχετικά με τα πυρηνικά αποθέματα κάθε πλευράς. Αυτές οι ανταλλαγές πληροφοριών ήταν κρίσιμα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και επίσης αποτελούσαν έναν από τους τελευταίους εναπομείναντες ρυθμισμένους διαύλους επικοινωνίας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας σχετικά με τα πυρηνικά τους οπλοστάσια. Το ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών επιβεβαίωσε ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να τηρεί τα όρια στον αριθμό των πυρηνικών κεφαλών που μπορεί να αναπτύξει βάσει της συνθήκης (1.550 αναπτυγμένες στρατηγικές κεφαλές και 700 αναπτυγμένα οχήματα στρατηγικής παράδοσης). Αλλά αυτή η αναστολή καθιστά πιο πιθανό ότι, αφού η New START φτάσει στην προγραμματισμένη λήξη της το 2026, δεν θα αντικατασταθεί. Χωρίς μια αντικαταστατική συνθήκη, δεν θα υπάρχουν περιορισμοί στα πυρηνικά οπλοστάσια των ΗΠΑ και της Ρωσίας για πρώτη φορά από το 1972. Αυτή είναι η συνταγή για μια επικίνδυνη νέα κούρσα εξοπλισμών.

Δεν υπάρχει εύκολη λύση για το μπλέξιμο που βρίσκονται οι Δυτικές κυβερνήσεις: έχουν αποτραπεί από την δυνητικά φανταστική απειλή της ρωσικής βόμβας. Τέτοιες είναι οι γεωπολιτικές συνέπειες ενός κόσμου με πυρηνικά όπλα. Οι επικριτές της προσεκτικής συμπεριφοράς της Δύσης την χλευάζουν για «αυτο-αποτροπή», αλλά είναι απλώς αποτροπή, ξεκάθαρη και απλή. Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Δύση δεν απάντησε στρατιωτικά όταν η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην Ουγγαρία το 1956 και στην Τσεχοσλοβακία το 1968. Οι Δυτικοί ηγέτες παρέμειναν στο περιθώριο λόγω του απαράδεκτου κινδύνου πυρηνικής κλιμάκωσης.

Είναι σημαντικό για την Ουκρανία να κερδίσει τον πόλεμο, επειδή η απρόκλητη επιθετικότητα της Ρωσίας αμφισβητεί τους θεμελιώδεις διεθνείς κανόνες της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών. Αλλά το πώς μοιάζει μια νίκη της Ουκρανίας παραμένει ασαφές. Σε έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά όπλα, μια στρατιωτική νίκη θα φαινόταν αρκετά απλή: η ανάκτηση όλου του εδάφους της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας. Αλλά κάτω από την σκιά των πυρηνικών όπλων, μια τέτοια νίκη μπορεί να μην είναι εφικτή. Ένα καλό αποτέλεσμα για το Κίεβο θα είναι πιο περίπλοκο να επιτευχθεί και πάντα λιγότερο ικανοποιητικό.

Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι υπερασπιστές της Ουκρανίας είναι πώς να αποτρέψουν την Ρωσία από το να επωφελείται από την πυρηνική της ακροσφαλή πολιτική, αποφεύγοντας παράλληλα τον πυρηνικό πόλεμο. Η τάση των πολέμων να επεκτείνονται εγκυμονεί πραγματικό κίνδυνο κλιμάκωσης. Ορισμένοι σχολιαστές επικρότησαν την Δύση για την αργή αλλά σταθερή αύξηση της ολοένα και πιο θανατηφόρας βοήθειας προς την Ουκρανία. Την πλαισιώνουν ως μια έξυπνη στρατηγική σταδιακής ενίσχυσης της δύναμης πυρός της Ουκρανίας με τρόπο που δεν είναι απροκάλυπτα συγκρουσιακός. Τον Ιανουάριο, για παράδειγμα, η Δύση σταμάτησε τελικά τη μακροχρόνια αντίθεσή της στον εφοδιασμό της Ουκρανίας με τανκς. Το Κίεβο έθεσε αμέσως τα αιτήματά του για Δυτικά μαχητικά αεροσκάφη, τα οποία θα του επέτρεπαν να χτυπήσει μακριά μέσα σε ρωσικό έδαφος.