Πώς ο Άσαντ οπλοποίησε μια καταστροφή

Οι δύο μαζικοί σεισμοί που έπληξαν την Τουρκία και την Συρία στις αρχές του Φεβρουαρίου προκάλεσαν τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων και τον εκτοπισμό πολύ περισσότερων. Επιδείνωσαν επίσης μια ανθρωπιστική καταστροφή στην βορειοδυτική Συρία με τρόπους που θα μπορούσαν να καταλήξουν να αναπροσανατολίσουν θεμελιωδώς την ισορροπία δυνάμεων στην μακροχρόνια σύγκρουση της Συρίας. Το καθεστώς Άσαντ επιδιώκει εδώ και καιρό να τιμωρεί τους άμαχους πληθυσμούς ως ένα μέσο προώθησης της πολεμικής του προσπάθειας -μια στρατηγική που τώρα βοηθήθηκε σημαντικά από τους σεισμούς. Χωρίς μια μαζική προσπάθεια αποκατάστασης, οι εκτεταμένες ζημιές στα βορειοδυτικά της Συρίας που ελέγχονται από την αντιπολίτευση θα μπορούσαν όχι μόνο να αφήσουν τους ανθρώπους εκεί ανίκανους να ξαναχτίσουν τις ζωές τους, αλλά και να γείρουν την ισορροπία της σύγκρουσης υπέρ του Άσαντ. Οι διεθνείς δωρητές στις προσπάθειες ανάκαμψης της Συρίας θα πρέπει να πιέσουν εκ νέου για ανθρωπιστική πρόσβαση στην περιοχή -και να σηματοδοτήσουν σαφώς ότι δεν θα είναι συνένοχοι στις προσπάθειες του Άσαντ να χειραγωγήσει την προσπάθεια ανάκαμψης προς όφελός του.

Εθελοντές με την Πολιτική Άμυνα της Συρίας μετά από σεισμό, στην Jandaris, στην Συρία, τον Φεβρουάριο του 2023. Khalil Ashawi / Reuters
-----------------------------------------

Ο Άσαντ χρησιμοποιεί εδώ και καιρό την ροή της ανθρωπιστικής βοήθειας στην Συρία ως πολεμικό όπλο, χρησιμοποιώντας τακτικές πολιορκίας για να αναγκάσει την αντιπολίτευση να υποταχθεί. Αν και συχνά δυσκολεύεται να επιτύχει οριστικές νίκες στο πεδίο της μάχης, έχει καταπνίξει με επιτυχία την αντίσταση των πολιτών σε ολόκληρη την χώρα, εφαρμόζοντας μια μακροπρόθεσμη στρατηγική γνωστή ως «γονάτισε ή λιμοκτόνησε» -βομβαρδίζοντας κοινότητες, ενώ ταυτόχρονα εμποδίζει την πρόσβασή τους σε βασικά αγαθά μέχρι να παραδοθούν. Ο ίδιος εφάρμοσε πιλοτικά αυτήν την στρατηγική στα πρώτα στάδια του εμφυλίου πολέμου της χώρας, αποκλείοντας πόλεις και γειτονιές που κατείχε η αντιπολίτευση και βομβαρδίζοντάς τες από μακριά, ενώ παράλληλα εμπόδιζε τις προμήθειες τροφίμων, φαρμάκων, και άλλης βοήθειας μέχρι να παραδοθούν. Αυτές οι δρακόντειες τακτικές πολιορκίας συνέτριψαν τον άμαχο πληθυσμό με χαμηλό κόστος για την πολεμική προσπάθεια του καθεστώτος, και πολλές από αυτές τις περιοχές υπέκυψαν τελικά στις δυνάμεις του Άσαντ.

Τα τελευταία χρόνια, καθώς η συριακή αντιπολίτευση έχει εδραιωθεί στα βορειοδυτικά της χώρας, ο Άσαντ εφάρμοσε αυτήν την βίαιη στρατηγική σε μεγαλύτερη κλίμακα, πολιορκώντας την περιοχή τόσο στρατιωτικά όσο και διπλωματικά. Πριν από τους σεισμούς, οι οργανισμοί του ΟΗΕ βασίζονταν στην άδεια του Συμβουλίου Ασφαλείας (United Nations Security Council -UNSC) για τη μεταφορά βοήθειας διά των εν λόγω συνόρων μέσω ενός μόνο εγκεκριμένου περάσματος. Ο Άσαντ και η Ρωσία -ο κύριος σύμμαχος του συριακού καθεστώτος, που κατέχει δικαίωμα βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας- χρησιμοποιούσαν συστηματικά την επίπονη διαδικασία ανανέωσης της άδειας του UNSC ως μοχλό πίεσης για να τιμωρήσουν την συριακή αντιπολίτευση και να προωθήσουν την ατζέντα του Άσαντ για την κανονικοποίηση του καθεστώτος του στην διεθνή σκηνή. Ο Άσαντ δεν ελέγχει άμεσα τα συνοριακά περάσματα μεταξύ της Τουρκίας και της βορειοδυτικής Συρίας, τα οποία αποτελούν κρίσιμες οδούς ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά δεδομένης της προθυμίας της Ρωσίας να συμμετάσχει σε διπλωματική παρεμπόδιση εκ μέρους του, μπορεί εντούτοις να χειραγωγήσει την προσπάθεια παροχής βοήθειας. Μαζί, η Ρωσία και ο Άσαντ έχουν κρατήσει σε ομηρία την ροή της διεθνούς βοήθειας προς την περιοχή, προκειμένου να κάνουν ανυπόφορη και απρόβλεπτη την ζωή τόσο για τους αντάρτες όσο και για τους αμάχους.

Οι σεισμοί επέτρεψαν τώρα στον Άσαντ και τους Ρώσους συμμάχους του να συμπιέσουν ακόμη περισσότερο τον θύλακα, με τρομερές συνέπειες για τα εκατομμύρια [ανθρώπων] που εξακολουθούν να διαμένουν εκεί. Οι συριακές κοινότητες αξίζουν πολύ περισσότερη διεθνή βοήθεια -αλλά οι δωρητές πρέπει να ενεργήσουν προσεκτικά για να διασφαλίσουν ότι η διαδικασία ανάκαμψης δεν θα καταλήξει να ενισχύσει το καθεστώς του Άσαντ.

ΠΟΛΥ ΛΙΓΑ ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ

Η προσπάθεια ανακούφισης από τον σεισμό μέχρι σήμερα έχει ωφελήσει σε μεγάλο βαθμό τον Άσαντ -και, κατ' επέκταση, την Ρωσία. Παρόλο που η ανθρωπιστική βοήθεια κατέκλυσε την Τουρκία μετά τους σεισμούς, μόνο ελάχιστες ποσότητες έφτασαν στην βορειοδυτική Συρία, και ακόμη και αυτή η βοήθεια καθυστέρησε πολύ τόσο λόγω της κλίμακας των ζημιών όσο και λόγω των ελιγμών του Άσαντ. Η μοναδική συνοριακή διάβαση που έμεινε στην διάθεση του ΟΗΕ λόγω της μακροχρόνιας παρεμπόδισης της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας υπέστη σοβαρές ζημιές από τον σεισμό, παρεμποδίζοντας την ικανότητα του ΟΗΕ να παραδώσει αμέσως βοήθεια στην Συρία. Ως αποτέλεσμα αυτών των καθυστερήσεων, ελάχιστη βοήθεια εισήλθε στην χώρα κατά την κρίσιμη αρχική φάση της έρευνας και διάσωσης. Ο Συντονιστής Έκτακτης Βοήθειας του ΟΗΕ, Μάρτιν Γκρίφιθς, το αναγνώρισε αυτό κατά την επίσκεψή του στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας λίγες ημέρες μετά τους σεισμούς, γράφοντας στο Twitter: «Έχουμε απογοητεύσει μέχρι στιγμής τους ανθρώπους στην βορειοδυτική Συρία. Δικαίως αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι. Ψάχνουν για διεθνή βοήθεια που δεν έχει φτάσει».