Πώς οι κυρώσεις πλήττουν τους διαδηλωτές του Ιράν

Ο άκρως ύποπτος θάνατος της 22χρονης Mahsa Amini τον Σεπτέμβριο του 2022 -ο οποίος επήλθε αφού συνελήφθη και φέρεται να ξυλοκοπήθηκε από την αστυνομία των ηθών- αποτέλεσε κομβική στιγμή για τον λαό του Ιράν. Το περιστατικό απελευθέρωσε ένα κύμα οργής που τροφοδότησε διαμαρτυρίες σε ολόκληρη την χώρα. Οι διαδηλώσεις ήταν αξιοσημείωτες για τις επιδείξεις γενναιότητας, ιδίως από τις Ιρανές γυναίκες, καθώς και για την αλληλεγγύη που επέδειξαν πέρα από εθνικές και ταξικές γραμμές. Τις πρώτες εβδομάδες, οι διαδηλωτές εμπόδισαν την κυκλοφορία και έκλεισαν πανεπιστημιακές σχολές σε δεκάδες πόλεις. Πολλοί παρατηρητές πίστευαν ότι οι διαδηλώσεις ήταν ακόμη και τα αρχικά στάδια μιας επανάστασης.

Ιρανή, σε μια αγορά στην Τεχεράνη, τον Μάιο του 2022. Majid Asgaripour / West Asia News Agency / Reuters
-----------------------------------------------------------

Όμως, μετά από επτά και πλέον μήνες, η Ισλαμική Δημοκρατία εξακολουθεί να υφίσταται. Παρά το μακρό ιστορικό μαζικών κινημάτων διαμαρτυρίας στο Ιράν και την εκτεταμένη και δίκαιη οργή που εκφράστηκε σε ολόκληρη την ιρανική κοινωνία, οι διαδηλώσεις παρέμειναν μικρές και σποραδικές και τώρα έχουν σε μεγάλο βαθμό υποχωρήσει. Η αναγνώριση της περιορισμένης κλίμακας των διαδηλώσεων δεν απαξιώνει τις προσπάθειες των διοργανωτών και των ακτιβιστών στο Ιράν. Αντιθέτως, όλοι όσοι πιστεύουν στην ανάγκη για θεμελιώδη πολιτική αλλαγή στο Ιράν πρέπει να αντιμετωπίσουν την προφανώς μειωμένη ικανότητα του ιρανικού κοινού για πολιτική κινητοποίηση. Ενώ υπήρξαν πολλαπλά κύματα διαμαρτυριών στο Ιράν τα τελευταία χρόνια, κανένα δεν έφτασε την κλίμακα του Πράσινου Κινήματος του 2009, το οποίο έβγαλε εκατομμύρια Ιρανούς στους δρόμους.

Το πιο πρόσφατο κίνημα διαμαρτυρίας απέτυχε εν μέρει λόγω της βίαιης αντίδρασης του κράτους: πάνω από 500 διαδηλωτές σκοτώθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας. Αλλά οι Ιρανοί διαδηλωτές έχουν αντιμετωπίσει και στο παρελθόν την βιαιότητα των δυνάμεων ασφαλείας. Σημαντικότερος παράγοντας φαίνεται να είναι η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση του Ιράν, που χαρακτηρίζεται από υψηλό πληθωρισμό και μαρασμό της οικονομικής ανάπτυξης -ένας συνδυασμός που οδήγησε σε πτώση της ετήσιας κατανάλωσης των νοικοκυριών κατά 20% μεταξύ του 2010 και του 2020. Την ίδια περίοδο, το ποσοστό των Ιρανών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας αυξήθηκε κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες στο 30%. Τα χρόνια των ασφυκτικών κυρώσεων, τα οποία επιδείνωσαν την εσωτερική κακοδιαχείριση της κυβέρνησης, έχουν καταστήσει τους περισσότερους Ιρανούς τόσο ανασφαλείς οικονομικά που δεν μπορούν πλέον να ενεργήσουν ως παράγοντες αλλαγής.

Σκεφθείτε την σχετική απουσία των μεγάλων απεργιών από τις πρόσφατες αναταραχές. Οι απεργίες μεγάλης κλίμακας είναι μια από τις πιο ισχυρές μορφές διαμαρτυρίας, αλλά δεν ξεκίνησαν ποτέ μετά το θάνατο της Amini, παρόλο που επί μήνες υπήρχαν εκκλήσεις προς τους εργαζόμενους να σταματήσουν την εργασία τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι, ιδίως στην εργατική τάξη, απλώς δεν είχαν την πολυτέλεια να απαρνηθούν τους μισθούς τους ή να διακινδυνεύσουν να χάσουν την δουλειά τους. Όπως έγραψε ένας Ιρανός ακτιβιστής στον τομέα της εργασίας, οι εργαζόμενοι δίσταζαν να συμμετάσχουν στις διαδηλώσεις επειδή «οι συμμετέχοντες γνωρίζουν ότι όχι μόνο δεν γίνεται καμία αναφορά στους μισθούς [στις διαδηλώσεις] αλλά ότι ο κίνδυνος να χάσει κανείς την δουλειά του πρέπει επίσης να γίνει συνειδητά αποδεκτός». Το συναίσθημα αυτό επαναλήφθηκε από έναν διαδηλωτή φοιτητή, ο οποίος δήλωσε στην εφημερίδα The Wall Street Journal: «Πολλοί άνθρωποι λένε ότι αν σκοτωθούν στην διαμαρτυρία, η οικογένειά τους θα πεθάνει από την πείνα».

Από την έναρξη των διαδηλώσεων, εξέχοντες ηγέτες της ιρανικής διασποράς έχουν καλέσει τους Δυτικούς φορείς χάραξης πολιτικής να διατηρήσουν ή και να κάνουν σκληρότερες τις ήδη αυστηρές κυρώσεις κατά του Ιράν. Πρόκειται για ένα κατανοητό αίτημα, δεδομένης της άγριας καταστολής των διαδηλώσεων από την κυβέρνηση, της ασυνείδητης πώλησης μη επανδρωμένων αεροσκαφών [drones] στην Ρωσία, και της συνεχιζόμενης αδιαλλαξίας στις πυρηνικές διαπραγματεύσεις. Αν η Δύση πιέσει αρκετά σκληρά, επιχειρηματολογούν οι υποστηρικτές των κυρώσεων, η κυβέρνηση θα μπορούσε ακόμη και να καταρρεύσει. Αλλά οι ηγέτες της διασποράς δεν έχουν εξετάσει το πώς οι εκκλήσεις τους για την διατήρηση της μέγιστης πίεσης έρχονται σε θεμελιώδη σύγκρουση με τις εκκλήσεις για μεγάλες και συνεχείς διαμαρτυρίες, συμπεριλαμβανομένων των απεργιών. Η αύξηση της οικονομικής επισφάλειας των απλών Ιρανών απλώς μειώνει την ικανότητά τους για πολιτική δράση.

Δεδομένου ότι οι οικονομικοί περιορισμοί θα παραμείνουν το κεντρικό στοιχείο της Δυτικής πολιτικής έναντι του Ιράν, οι ακτιβιστές εντός και εκτός της χώρας πρέπει να βοηθήσουν στην διαμόρφωση πιο εξελιγμένων πολιτικών κυρώσεων, με στόχο την αποκατάσταση της πολιτικής δύναμης του ιρανικού λαού. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να επανασχεδιάσουν τους ισχύοντες περιορισμούς τους, οι οποίοι δυσκολεύουν τους Ιρανούς να λάβουν εμβάσματα, καθιστούν πολύ δύσκολο για τις Δυτικές επιχειρήσεις να προσλάβουν Ιρανούς ελεύθερους επαγγελματίες, και καθιστούν σχεδόν αδύνατο για οποιονδήποτε άλλον εκτός από τους πλουσιότερους πολίτες του Ιράν να αποθηκεύουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό. Το άνοιγμα νέων χρηματοπιστωτικών καναλιών, ενώ θα κρατούσε άλλα κλειστά, θα επέτρεπε στους Δυτικούς υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να ξεπεράσουν το αποτυχημένο παράδειγμα της μέγιστης πίεσης και να υιοθετήσουν ένα είδος βαθμονομημένης πίεσης. Με τον τρόπο αυτό, θα λάμβαναν υπόψη τους τις σημαντικές συνδέσεις μεταξύ των οικονομικών πόρων που είναι διαθέσιμοι στα νοικοκυριά και της πολιτικής δύναμης των απλών ανθρώπων.

ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ