Η αντεπανάσταση στην Γουατεμάλα δεν τελείωσε ποτέ

Από το 1996 έως το 1999, η Επιτροπή Ιστορικής Αποσαφήνισης της Γουατεμάλας αντιμετώπισε το δύσκολο έργο της καταμέτρησης των νεκρών. Η χώρα μόλις έβγαινε από μια 36ετή εσωτερική ένοπλη σύγκρουση που τερματίστηκε με ειρηνευτικές συνομιλίες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ μεταξύ της κυβέρνησης και των υπολειμμάτων μερικών αριστερών ανταρτικών ομάδων. Ο τελικός απολογισμός των νεκρών ανήλθε σε περίπου 200.000, σύμφωνα με την Επιτροπή. Εννέα στα δέκα θύματα, στην πλειονότητά τους ιθαγενείς, είχαν σκοτωθεί από τις κρατικές δυνάμεις ασφαλείας ή τους παραστρατιωτικούς συμμάχους τους. Ακόμη και στην Λατινική Αμερική, όπου οι βίαιες αντιεξεγέρσεις της εποχής του Ψυχρού Πολέμου ήταν ευρέως διαδεδομένες, η κρατική τρομοκρατία της Γουατεμάλας δεν είχε όμοιό της.

Διαδήλωση μετά την αναστολή της προεδρικής υποψηφιότητας του Carlos Pineda από τα δικαστήρια, στην Πόλη της Γουατεμάλας, τον Μάιο του 2023. Luis Echeverría / Reuters
--------------------------------------------

Όμως η ένοπλη σύγκρουση δεν είχε ακόμη θρηνήσει το τελευταίο θύμα της: την δημοκρατία της Γουατεμάλας. Αυτή η δολοφονία συμβαίνει τώρα, δεκαετίες μετά την λήξη της σύγκρουσης. Η χώρα διεξήγαγε εκλογές στις 25 Ιουνίου, αλλά το αποτέλεσμα είναι απίθανο να ανακόψει την κατρακύλα στην ατιμωρησία και την καταστολή που προετοιμάζεται εδώ και χρόνια. Στην πραγματικότητα, η νοοτροπία της αντιεξεγερτικής τάσης επέζησε του τέλους του Ψυχρού Πολέμου και της ένοπλης σύγκρουσης. Έχει επιμείνει μέσα σε έναν τομέα της επιχειρηματικής, πολιτικής, και πρώην στρατιωτικής ελίτ που είχε στοχοποιηθεί από τους αριστερούς αντάρτες πριν από δεκαετίες. Κατά την άποψη ορισμένων από τις πλούσιες και ισχυρές οικογένειες που διατηρούν υπέρμετρη επιρροή στην πολιτική και την οικονομία της χώρας, οι πρωτοφανείς προσπάθειες των εισαγγελέων και των δικαστών τα τελευταία δέκα χρόνια να ερευνήσουν εγκλήματα πολέμου και να εξετάσουν την κυβερνητική διαφθορά ισοδυναμούν με μια δεύτερη έλευση της αριστερής εξέγερσης, ντυμένη όχι με καμουφλάζ αλλά με δικαστικά ράσα. Σε απάντηση, αυτές οι ελίτ εξαπέλυσαν μια αδυσώπητη εκστρατεία για την συνδιοίκηση του κράτους και την δίωξη των επικριτών τους. Η δημοκρατία της Γουατεμάλας κρέμεται πλέον από μια κλωστή.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΩΔΙΑ

Με την πρώτη ματιά, η Γουατεμάλα μπορεί να μοιάζει με μια λειτουργική δημοκρατία. Είκοσι τρία κόμματα και 22 υποψήφιοι πρόεδροι έχουν εγγραφεί για να συμμετάσχουν στις εκλογές. Όμως η δημοκρατία της χώρας βρίσκεται στην πραγματικότητα υπό σοβαρή απειλή. Κατά την προετοιμασία των εκλογών, το Ανώτατο Εκλογοδικείο της Γουατεμάλας απέκλεισε τρεις κορυφαίους προεδρικούς υποψηφίους από τον διαγωνισμό -συμπεριλαμβανομένου ενός που πρόσφατα [1] ήταν ο επικρατέστερος στις δημοσκοπήσεις και ενός άλλου που ήταν ο μοναδικός ιθαγενής υποψήφιος [2] και ο οποίος τερμάτισε τέταρτος στις τελευταίες προεδρικές εκλογές- αφού άσκησαν κριτική στην κυβερνητική διαφθορά. Για παρόμοιους λόγους, ο Γενικός Εισαγγελέας, Consuelo Porras, στενός σύμμαχος του προέδρου, Alejandro Giammattei, έχει ξεκινήσει έρευνες για πάνω από δώδεκα πρώην εισαγγελείς και δικαστές˙ περίπου 30 πρώην δικαστές, πρώην εισαγγελείς, και δημοσιογράφοι έχουν εγκαταλείψει [3] την χώρα. Αρκετοί άλλοι βρίσκονται στην φυλακή. Ένας γνωστός εκδότης εφημερίδας και επικριτής της κυβέρνησης, ο José Ruben Zamora, κρίθηκε πρόσφατα ένοχος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και καταδικάστηκε [4] σε έξι χρόνια φυλάκιση, σε μια υπόθεση εναντίον του που συντάχθηκε γρήγορα και στηρίχθηκε συντριπτικά σε μαρτυρικές καταθέσεις ενός και μόνο ατόμου. Είκοσι επτά μέλη ενός και μόνο πολιτικού κινήματος βάσης, του Codeca, έχουν δολοφονηθεί [5] από το 2018, αλλά το γραφείο του γενικού εισαγγελέα έχει καθυστερήσει να διερευνήσει τις δολοφονίες.

Προκαλέστε τις δυνάμεις που υπάρχουν στην Γουατεμάλα, και θα μπορούσατε κάλλιστα να καταλήξετε αντιμέτωποι με φυλάκιση, απειλές θανάτου, ή εξορία, όπως συμβαίνει στην αυταρχική Βενεζουέλα ή τη Νικαράγουα. Εκτός της χώρας, ωστόσο, η διολίσθηση της Γουατεμάλας προς τον αυταρχισμό έχει περάσει κάτω από το ραντάρ. Παίρνει μια λιγότερο άμεσα αναγνωρίσιμη μορφή από την κυριαρχία μιας μοναδικής δεσπόζουσας πολιτικής οικογένειας ή κόμματος. Αντ' αυτού, η Γουατεμάλα κυριαρχείται από μια συνομοσπονδία αυταρχικών κλικών: εθνικές και τοπικές συμμαχίες πολιτικών, επιχειρήσεων, και ομάδων οργανωμένου εγκλήματος που διεκδικούν τον έλεγχο των λαφύρων των δημόσιων αξιωμάτων. Κυνηγούν ξεχωριστά τους επικριτές τους και όχι ως ένα ενιαίο μέτωπο. Από το 2019, το εκλογικό δικαστήριο της Γουατεμάλας -ανταποκρινόμενο στα συμφέροντα πολλών ισχυρών φατριών και του Giammattei- έχει εξαλείψει αρκετούς εκλογικούς αμφισβητίες του status quo, επιτρέποντας μόνο σε λίγα μικρά κόμματα της αντιπολίτευσης να παραμείνουν υποψήφια στις εκλογές. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών τείνει να παραβλέπει την σοβαρότητα της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης της χώρας λόγω του ρόλου που διαδραματίζουν οι Αρχές της Γουατεμάλας στην κράτηση των μεταναστών που κατευθύνονται προς τον Βορρά. Κατά καιρούς, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει επικρίνει τις αυταρχικές καταχρήσεις της Γουατεμάλας και έχει εξαπολύσει στοχευμένες κυρώσεις κατά των ατόμων που βρίσκονται πίσω από την δημοκρατική παρακμή της χώρας, αλλά εργάζεται επίσης για την δημιουργία ενός κέντρου διαχείρισης μεταναστών στην χώρα. Και κανένα σημαντικό στέλεχος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος των ΗΠΑ δεν έχει πει τίποτα για τις ελλείψεις της δημοκρατίας της Γουατεμάλας, θεωρώντας την συντηρητική κυβέρνηση της χώρας ως έναν αταλάντευτο εταίρο που δεν μπορεί και δεν πρέπει να επικρίνεται.