Η παγίδα του Ψυχρού Πολέμου

Όταν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι σχολιαστές των ΗΠΑ χρειάζονται καθοδήγηση, στρέφονται συνήθως στον Ψυχρό Πόλεμο. Αντλούν διδάγματα από τα γεγονότα του, αναζητούν συμβουλές από τους χαρακτήρες του, και συγκρίνουν τα χαρακτηριστικά του με το παρόν. Η ιστορία του Ψυχρού Πολέμου καθορίζει τους όρους της συζήτησης για την προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών προς τον κόσμο. Ο πρόσφατος ισχυρισμός του Αμερικανού προέδρου, Τζο Μπάιντεν, ότι «δεν χρειάζεται να υπάρξει νέος Ψυχρός Πόλεμος» με την Κίνα είναι μόνο το πιο προβεβλημένο παράδειγμα ενός αναλυτικού αντανακλαστικού που καταλαμβάνει ολόκληρη την κοινότητα της εξωτερικής πολιτικής.

Άγαλμα του ιδρυτή του σοβιετικού κράτους, Βλαντιμίρ Λένιν, ρίχνει την σκιά του, στο Βόλγκογκραντ, στην Ρωσία, τον Ιούνιο του 2018. Toru Hanai / Reuters
---------------------------------------------------

Αυτός ο ψυχροπολεμικός ψυχαναγκασμός εμποδίζει περισσότερο παρά βοηθά. Η αναντιστοιχία μεταξύ της σημερινής πραγματικότητας και της ιστορίας του Ψυχρού Πολέμου έχει καθυστερήσει την αναζήτηση μιας νέας αμερικανικής στρατηγικής. Για περίπου 80 χρόνια, η αμερικανική πολιτική βασίζεται στην υπεροχή της οικονομικής, στρατιωτικής, τεχνολογικής, και πολιτικής ισχύος της χώρας. Αυτή η κυριαρχία επέτρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες να επιδιώξουν την άνευ όρων παράδοση των υπερεκτεταμένων δυνάμεων του Άξονα στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τον περιορισμό της ανερχόμενης αλλά κατεστραμμένης από τον πόλεμο Σοβιετικής Ένωσης, και την αλλαγή καθεστώτος στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Σήμερα, οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι η μείωση του μεριδίου των Ηνωμένων Πολιτειών στο παγκόσμιο ΑΕΠ, τα περιορισμένα στρατιωτικά πλεονεκτήματα, η φθίνουσα τεχνολογική υπεροχή, και η εξασθενημένη διπλωματική επιρροή σημαίνουν ότι η Ουάσινγκτον θα αντιμετωπίσει σύντομα έναν πολυπολικό κόσμο για πρώτη φορά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, οι Αμερικανοί παραμένουν δέσμιοι των ιδεών από μια εξαφανισμένη εποχή, όταν η ισχύς τους κυριαρχούσε.

Η ιστορία του Ψυχρού Πολέμου έχει γίνει ένας ζουρλομανδύας που περιορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι Αμερικανοί αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Κυριαρχώντας τις γνώσεις τους για το παρελθόν, παραμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τις συγκρούσεις, πώς προσεγγίζουν τις διαπραγματεύσεις, πώς σκέφτονται για τις δυνατότητές τους, ακόμη και το πώς αναλύουν τα προβλήματα. Το κάνει αυτό περιορίζοντας το πεδίο της συζήτησης στις δυνατότητες μιας ασυνήθιστης και περασμένης εποχής. Αυτό το στενό πλαίσιο αναφοράς παραπλανά όσους επιδιώκουν να διδαχθούν από τον Ψυχρό Πόλεμο και συσκοτίζει αιώνες ιστορικής έμπνευσης για όσους επιδιώκουν να τον ξεπεράσουν. Για να διαχειριστεί την επερχόμενη πολυπολική τάξη, η κοινότητα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ πρέπει να μελετήσει παλαιότερες εποχές, όταν τα κράτη αγωνίζονταν να επιβιώσουν χωρίς τα πλεονεκτήματα της συντριπτικής ισχύος. Εξοικειώνοντας τους εαυτούς τους με διαφορετικά στυλ κρατικής τεχνικής, οι Αμερικανοί θα αποκτήσουν τα εργαλεία για να χειριστούν καλύτερα το πολυπολικό μέλλον.

Ο ΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΖΟΥΡΛΟΜΑΝΔΥΑΣ

Είτε αποδέχονται είτε απορρίπτουν την αναλογία, σχεδόν όλοι στους κύκλους της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής θεωρούν τον Ψυχρό Πόλεμο ως σημείο αναφοράς για τις παγκόσμιες υποθέσεις. Το αποτέλεσμα είναι μια ρηχή ιστορική συζήτηση. Η κυβέρνηση Μπάιντεν αντιμετωπίζει τον Ψυχρό Πόλεμο ως την αρχετυπική αντιπαλότητα -του οποίου την [δύναμη της] βαρύτητα[ς] θέλει απεγνωσμένα να ξεφύγει. Ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Τζέικ Σάλιβαν, έχει υποστηρίξει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να απορρίψουν τη «νεο-ανάσχεση», ότι «το παλιό ψυχροπολεμικό κατασκεύασμα των μπλοκ δεν είναι συνεκτικό», και ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει «να λάβουν υπόψη τους τα διδάγματα του Ψυχρού Πολέμου, απορρίπτοντας ταυτόχρονα την ιδέα ότι η λογική του εξακολουθεί να ισχύει». Ο υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, επέμεινε ότι «δεν νομίζω ότι [ο Ψυχρός Πόλεμος] αντικατοπτρίζει την σημερινή πραγματικότητα με μερικούς τρόπους», ενώ ο υπουργός Άμυνας, Λόιντ Όστιν, σημείωσε ότι «δεν επιδιώκουμε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, ένα ασιατικό ΝΑΤΟ, ή μια περιοχή χωρισμένη σε εχθρικά μπλοκ». Η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας του 2022 τόνισε ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ «δεν επιδιώκουν συγκρούσεις ή έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο». Αντίθετα, ο Μπλίνκεν έχει υποστηρίξει σε σχέση με το Μακρό Τηλεγράφημα (το έγγραφο του 1946 που συνέταξε ο Αμερικανός διπλωμάτης, Τζορτζ Κένναν, και το οποίο κατοχύρωσε την «ανάσχεση» ως δόγμα πολιτικής) ότι «θα μπορούσατε κυριολεκτικά να εισάγετε την Ρωσία και τον Πούτιν σε όσα λέει [ο Κένναν] για την τότε Σοβιετική Ένωση».

Στην άλλη πλευρά, οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ χρησιμοποιούν επίσης την ιστορία του Ψυχρού Πολέμου ως λυδία λίθο. Το 2020, ο Μάικ Πομπέο, τότε υπουργός Εξωτερικών, δήλωσε ότι «αυτό που συμβαίνει τώρα δεν είναι ο Ψυχρός Πόλεμος 2.0. Η πρόκληση της αντίστασης στην απειλή του ΚΚΚ [Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα] είναι κατά κάποιο τρόπο χειρότερη». Η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας του 2017 ανέφερε ότι «οι σημερινές προκλήσεις για τις ελεύθερες κοινωνίες είναι εξίσου σοβαρές, αλλά πιο διαφορετικές» από εκείνες του Ψυχρού Πολέμου. Και τον Απρίλιο, ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, Τζον Μπόλτον, υποστήριξε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να συντάξουν ένα νέο NSC-68 (το έγγραφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ του 1950 που ζητούσε μαζικό επανεξοπλισμό) για να αντιμετωπίσουν την Κίνα, το Ιράν, την Βόρεια Κορέα, και την Ρωσία.