Η μεσανατολική στροφή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής

Το καλοκαίρι του 2022, ανακοινώθηκε η σύσταση διμερούς Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδας και της Σαουδικής Αραβίας [1], μια προσπάθεια που φαίνεται να αποσκοπεί ως διέξοδος από τις οικονομικές δυσκολίες που βιώνει η Ελλάδα, ως απότοκο των διεθνών κρίσεων αλλά και των επιλογών της χώρας στις δημοσιονομικές πρακτικές της. Το Συμβούλιο συστάθηκε με σκοπό τη συνεργασία των δύο κρατών για την επέκταση των εμπορικών σχέσεων, την συνεργασία στους τομείς του τουρισμού και της πράσινης ενέργειας, αλλά και λοιπών επενδύσεων [2].

Το πυραυλικό σύστημα Patriot είναι ένα βασισμένο στο έδαφος κινητό αμυντικό σύστημα αναχαίτισης πυραύλων. Credit: U.S. Army photo by Anthony Sweeney.
-------------------------------------------------------------

Η Ελλάδα επιδιώκει να καταστεί ένας σημαντικός εταίρος στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, και για τον λόγο αυτό έχει συμφωνήσει ή δρομολογεί να έχει κοινή κατεύθυνση με τις περισσότερες χώρες της Μέσης Ανατολής. Φυσικά, εξαιτίας των οικονομικών δυσκολιών που προηγουμένως αναφέρθηκαν αλλά και σε συνάρτηση με την οικονομική δυναμική ορισμένων κρατών, έχει δοθεί ιδιαίτερη βάση στις χώρες του Κόλπου. Η πρακτική αυτή αποτελεί ένα σχέδιο το οποίο αναντίρρητα έχει οφέλη, ωστόσο διακυβεύονται και πολλά ζητήματα σε επίπεδο στρατιωτικών και οικονομικών επιπτώσεων για την Ελλάδα.

Είναι γεγονός πως οι σχέσεις Ελλάδος-Σαουδικής Αραβίας έχουν αναθερμανθεί τα τελευταία πέντε χρόνια. Πολυεπίπεδες συνεργασίες στις επενδύσεις στον τουριστικό τομέα αλλά και την ενέργεια αποτελούν απότοκο αυτής της σχέσης, ενώ παράλληλα έχουν συμβεί πολλές συναντήσεις κορυφής, ενισχύοντας το καλό κλίμα. Δύο συμβάντα, ωστόσο, είναι τα πλέον σημαντικά στις διμερείς αυτές σχέσεις. Το μείζον, είναι η υπογραφή αμυντικής συμφωνίας μεταξύ Ριάντ και Αθήνας για την αποστολή μιας συστοιχίας Patriot με το πλήρωμά της [3]. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που η Αθήνα συμφωνεί σε μια τέτοια στρατιωτική συνδρομή εγκαταλείποντας την πάγια τακτική της μη ανάμειξης.

Το δεύτερο είναι η από κοινού με την Αίγυπτο διεκδίκηση αύξησης του μεριδίου ήπιας ισχύος που τους αναλογεί στο παγκόσμιο στερέωμα, μέσω μιας κοινής αίτησης να διεξάγουν το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου το 2030 [4].

Η συμφωνία για το αντιαεροπορικό σύστημα Patriot συνήφθη σε μια κομβική περίοδο για τη Μέση Ανατολή όπου οι ΗΠΑ αποφάσισαν σιωπηρά να μειώσουν την στρατιωτική τους παρουσία μέσω της απόσυρσης δικών τους βαρέων όπλων από την περιοχή. Τα αμερικανικά συστήματα Patriot που αποτελούσαν εγγυητή ασφαλείας για την Σαουδική Αραβία και κυρίως για τις πετρελαϊκές της εγκαταστάσεις αποχώρησαν, αφήνοντας σημαντικό κενό. Κενό, το οποίο μερικώς καλύφθηκε από την Ελλάδα, η οποία έστειλε μια συστοιχία, ξεκινώντας μια νέα περίοδο για τις σχέσεις των δύο κρατών, πλέον και σε στρατιωτικό επίπεδο.

Η στρατιωτική συνεργασία, ωστόσο, είχε ξεκινήσει πριν την συμφωνία, αφού αεροσκάφη και προσωπικό της Σαουδικής Αραβίας είχαν συμμετάσχει σε αρκετές ασκήσεις αεράμυνας της Ελλάδας. Ακόμη, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Σαουδικής Αραβίας έχουν δημοσίως εκφράσει θετικές απόψεις για την ελληνοκυπριακή θέση απέναντι στην ένταση με την Τουρκία [5].

Οι εντάσεις Αθήνας-Άγκυρας, αυξήθηκαν σημαντικά από το καλοκαίρι του 2019 και αποπροσανατόλισαν την Αθήνα ως προς τους περιφερειακούς της σχεδιασμούς, που μέχρι πρότινος φάνταζαν ακλόνητοι. Η στασιμότητα η οποία κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια, είναι απότοκος, μεταξύ άλλων, και της αδυναμίας της Ελλάδας να πείσει τους Ευρωπαίους εταίρους της πως έχει δίκιο. Για αυτό τον λόγο, οι θέσεις στήριξης των Σαουδαράβων δημιούργησαν αφενός νέους πόλους συμμαχιών, αλλά και άνοιξαν νέους δρόμους διπλωματικής συνεργασίας με άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής με τις οποίες η Ελλάδα διατηρούσε σχέσεις σε καθεστώς χειμέριας νάρκης.

Πάντως, παρότι η κορύφωση των ελληνοτουρκικών εντάσεων, ειδικά το καλοκαίρι του 2019, όταν τα τουρκικά ερευνητικά πλοία βρέθηκαν σε αμφισβητούμενες περιοχές, αντιμετωπίστηκε από την Ελλάδα με άμεσες διπλωματικές θέσεις, εντούτοις το αποτέλεσμα μάλλον λειτούργησε υπέρ της τουρκικής πλευράς, αφού η αμφισβήτηση θαλασσίων περιοχών εντάθηκε.

Από την άλλη πλευρά, οι σχέσεις Σαουδικής Αραβίας και Τουρκίας φαίνονται εξίσου έντονες, καθώς η συσσώρευση πολλών προβλημάτων σε συνάρτηση με την δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι και τις διεθνείς της προεκτάσεις που δημιουργήθηκαν όταν η Άγκυρα δημόσια ανακοίνωσε τον τρόπο και την συμμετοχής ακόμη και του Σαουδάραβα πρίγκιπα, οδήγησαν την Σαουδική Αραβία στην αναζήτησή νέων συμμαχιών. Η αναζήτησή αυτή έφερε την Ελλάδα στο προσκήνιο των Σαουδαράβων διπλωματών, ενώ την προσπάθεια σύγκλισης απόψεων και πολιτικών ακολούθησαν και άλλες αραβικές χώρες οι οποίες αντιδρούν στην πολιτική της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το ζήτημα της συνεργασίας των δύο κρατών στην αίτηση από κοινού διεξαγωγής του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου (μαζί και με την Αίγυπτο) είναι ακόμη μια προσπάθεια των δύο χωρών με σκοπό την αύξηση της επιρροής τους στο παγκόσμιο θέατρο. Η ήπια ισχύς την οποία οι δύο χώρες σκοπεύουν να αυξήσουν, έχει απώτερο σκοπό την εδραίωσή τους διεθνώς ως πολιτισμικούς δρώντες της επόμενης εικοσαετίας. Το γεγονός αυτό πρόκειται να φέρει επενδύσεις ακριβώς στους τομείς συνεργασίας των δύο κρατών (τουρισμός, ενέργεια), δημιουργώντας καλύτερες οικονομικές συνθήκες στην Ελλάδα και ηπιότερη αντίληψη για την μοναρχία των Σαούντ και τις αποφάσεις της στο ευρωπαϊκό -τουλάχιστον- στερέωμα.

ΤΟ ΙΣΡΑΗΛ ΚΑΙ ΤΑ ΗΑΕ