Πότε να γίνεται μια παρέμβαση

Στην πραγματικότητα, ένα καθεστώς σακίδιο που έχει δημιουργηθεί μέσω ξένης ένοπλης επέμβασης («knapsack regime»), είναι πιθανό να είναι επιβλαβές και συχνά επιφέρει τρία ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Το πρώτο είναι ότι το καθεστώς αυτό θα καταρρεύσει μόλις φύγουν οι παρεμβαίνοντες, δεδομένου ότι οι φιλελεύθεροι που διοικούν το καθεστώς δεν θα έχουν κερδίσει πολιτική υποστήριξη από τον πληθυσμό. Το αποτέλεσμα λοιπόν είναι άλλος ένας εμφύλιος πόλεμος. Ένα δεύτερο σενάριο είναι ότι οι φιλελεύθεροι, δεδομένης της ασθενούς εγχώριας στήριξής τους, στρέφονται στον δεσποτισμό προκειμένου να παραμείνουν στην εξουσία. Το τρίτο συμπέρασμα είναι ότι οι παρεμβαίνοντες δεν φεύγουν ποτέ. Θα παραμείνουν στην εξουσία, προκειμένου να στηρίξουν το συγκεκριμένο καθεστώς, το οποίο γίνεται, κατά μια έννοια, ένας πελάτης που χάνει την κρατική αυτοδιάθεση.

Ο Λόρδος Κλάιβ συναντάται με τον Μιρ Τζαφάρ μετά την μάχη του Plassey. NATIONAL PORTRAIT GALLERY
------------------------------------

Εγώ, μαζί με την Camille Strauss-Kahn, υποψήφια διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, αξιολογήσαμε την ορθότητα των διαισθήσεων του Mill εξετάζοντας τα ιστορικά δεδομένα. Εξετάσαμε κάθε παρέμβαση από το 1815, περιορίζοντας την ανάλυσή μας στις εμφανείς ένοπλες παρεμβάσεις από ξένα στρατεύματα που παρεμβάλλονται μεταξύ μιας κυβέρνησης και του λαού της. Βρήκαμε ότι από τις 334 παρεμβάσεις, 221 ήταν στρατιωτικά επιτυχείς. Από αυτές, 56 οδήγησαν σε νέο ή ανανεωμένο εμφύλιο πόλεμο˙ 68 παρήγαγαν βαθύτερη απολυταρχία˙ και 146 οδήγησαν σε αυτοκρατορική εξουσία. (Αυτά τα άσχημα αποτελέσματα αριθμούν πάνω από 221, επειδή ορισμένες ατυχείς χώρες εμφάνισαν πολλαπλές βλάβες). Μόνο 26 παρεμβάσεις -ή 12%- παρήγαγαν μια ελεύθερη, ανεξάρτητη, με περισσότερο σεβασμό στα δικαιώματα ή συμμετοχική δημοκρατία.

Τα δεδομένα όντως επιβεβαιώνουν τις απόψεις του John Stuart Mill, ότι η μη παρέμβαση θα πρέπει να είναι ο προεπιλεγμένος κανόνας. Ένα ποσοστό επιτυχίας 12% είναι πάρα πολύ μικρό για να δικαιολογήσει αισιοδοξία για μια παρέμβαση. Πράγματι, κάθε δικαιολογημένη παρέμβαση πρέπει να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο ενός από τα τρία αυτά επιβλαβή αποτελέσματα και να επιδιώξει να τα αποφύγει.

Ο ΓΡΙΦΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

Το δεύτερο παράδοξο είναι λοιπόν, γιατί, αν ο Mill είναι τόσο αποφασισμένος για την μη παρέμβαση, υποστηρίζει ότι μερικές φορές είναι επιτρεπτή μια παρέμβαση; Εδώ, ο Mill προσφέρει μια σειρά από περιπτώσεις όπου εξωτερικοί ανθρωπιστικοί λόγοι ή ανάγκες εθνικής ασφάλειας μπορούν ξεπεράσουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ή όπου μπορεί τα δικαιώματα κάποιων χωρών για εθνική αυτοδιάθεση να μην λαμβάνονται υπόψη διότι δεν είναι αποτελεσματικά και ενιαία εθνικά κράτη.

Ο Mill, δυστυχώς και χωρίς να πείθει, υποστηρίζει ότι ο καλόπιστος ιμπεριαλισμός, μια μορφή πατρικής εξουσίας, είναι αποδεκτός στην Ινδία και σε άλλες χώρες τις οποίες αβασάνιστα παρουσιάζει ως ανίκανες να διοικήσουν τον εαυτό τους.

Ο Mill είναι πιο πειστικός, όμως, όταν προσελκύει την προσοχή των αναγνωστών στην εθνική απελευθέρωση ή στα αποσχιστικά κινήματα, στα οποία η καταπιεσμένη μειονότητα κάνει ένα «δύσκολο αγώνα» ενάντια σε έναν καταπιεστή που δεν μπορεί να νικηθεί. Ισχυρίζεται ότι οι εγχώριοι αγώνες συχνά χρειάζονται βοήθεια για την άρση του καταπιεστικού (και συχνά ξένου) ζυγού. Για παράδειγμα, η Βρετανία θα ήταν δικαιολογημένη για την παροχή βοήθειας στην απόσχιση της Ουγγαρίας από την Αυστρία το 1848 - 49. Αλλά η Βρετανία επέλεξε να μην παρέμβει. Ακόμη και εδώ, η θεωρία του Mill είναι ελλιπής. Η εθνική απελευθέρωση για κάθε εθνοτική ομάδα είναι μια συνταγή για μόνιμη επανάσταση. Πρέπει να αναπτύξουμε αρχές και διαδικασίες για την αυτο-διοίκηση που να έχουν σχεδιαστεί για να ικανοποιήσουν, όπου μπορούν, τις απαιτήσεις για νόμιμη αυτονομία.

Ο Mill προσφέρει μια σειρά από άλλα παραδείγματα, όπου είναι αποδεκτό να παρακαμφθεί η αρχή της μη επέμβασης, όπως όταν η εθνική ασφάλεια είναι υπό επικείμενη απειλή ή όταν, μετά από έναν αμυντικό πόλεμο, ο νικηφόρος αμυνόμενος δεν χρειάζεται να σταματήσει στα σύνορα, αλλά μπορεί να παρέμβει προκειμένου να εξαλείψει μια «μόνιμη απειλή» για την ειρήνη. Ο Mill είχε κατά νου την εξορία του Ναπολέοντα Βοναπάρτη το 1815. Σύγχρονα παραδείγματα περιλαμβάνουν την κατοχή της Γερμανίας και της Ιαπωνίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Mill ασχολείται επίσης με τις ανθρωπιστικές κρίσεις που προκύπτουν από παρατεταμένους εμφύλιους πολέμους. Η αναμονή μέχρι ο «δύσκολος αγώνας» να καθορίσει έναν νόμιμο κυρίαρχο μπορεί να είναι η συνταγή για μια ατέλειωτη σφαγή. Μερικές φορές η εξωτερική διαμεσολάβηση μπορεί να παράγει ένα καθεστώς συνασπισμού ικανό να κυβερνά την χώρα, σε σταθερή και πιο νομιμοποιημένη βάση. Το παράδειγμα του Mill, η Ισπανία και η παρέμβαση του Ηνωμένου Βασιλείου στην Πορτογαλία το 1846, είναι σχετικό όταν μελετώνται σύγχρονες συζητήσεις για την διατήρηση της ειρήνης.

Με το πλεονέκτημα των εκατό και πλέον ετών ύστερης γνώσης, γνωρίζουμε πλέον ότι οι ανθρωπιστικές παρεμβάσεις έγιναν συχνά αντικείμενο εκμετάλλευσης για περαιτέρω αυτοκρατορικά σχέδια. Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι καταδίκασαν την βαρβαρότητα στην Αφρική και την Ασία, όπως έκανε ο Mill στην Ινδία, και στην συνέχεια επέβαλλαν αυτοκρατορική εξουσία. Το 1898, οι Ηνωμένες Πολιτείες έσωσαν Κουβανούς και Φιλιππινέζους από την ισπανική κατοχή, αλλά έμειναν, ελέγχοντας άμεσα ή έμμεσα την εσωτερική πολιτική για μισό αιώνα. Οπότε, πώς μπορεί αυτό να αναχαιτιστεί;