Αποκωδικοποιώντας τον Σι Τζινπίνγκ

Έχω χαρακτηρίσει το κινεζικό πολιτικό σύστημα ως βασιζόμενο στον «κατευθυνόμενο αυτοσχεδιασμό» [4], στον οποίο ο ανώτατος ηγέτης δίνει γενικές κατευθύνσεις και στην συνέχεια οι γραφειοκράτες απαντούν με συγκεκριμένες πολιτικές, συνήθως προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες. Οι οδηγίες έρχονται σε τρία βασικά είδη, τα οποία μπορεί κανείς να σκεφτεί ως «κόκκινο, μαύρο, και γκρι». Οι «κόκκινες» οδηγίες επιβάλλουν σαφείς περιορισμούς. Οι «μαύρες» υποστηρίζουν σαφώς μια συγκεκριμένη πορεία δράσης. Οι «γκρίζες» οδηγίες είναι εσκεμμένα διφορούμενες σχετικά με το τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν οι αξιωματούχοι, κάτι που βοηθάει στην ενθάρρυνση του τοπικού πειραματισμού και των διαφοροποιήσεων στην πολιτική. Το να είναι αινιγματικές ή ασαφείς επιτρέπει επίσης στους ηγέτες να μην δεσμεύονται σε μια δεδομένη πολιτική μέχρι να βεβαιωθούν ότι θέλουν να διακυβεύσουν το κύρος και την φήμη τους σε αυτήν.

Το κείμενο του Σι στο Qiushi περιέχει και τους τρεις τύπους οδηγιών. Μια «κόκκινη» οδηγία περιλαμβάνει μια ειλικρινή παραδοχή από την πλευρά του Σι σχετικά με την δημόσια αντίδραση που ακολούθησε την εκστρατεία εξάλειψης της φτώχειας, την οποία ξεκίνησε το ΚΚΚ το 2012. Ως μέρος αυτής της προσπάθειας, τοπικοί αξιωματούχοι έλαβαν εντολές να επιτύχουν συγκεκριμένους στόχους για τη μείωση του αριθμού των κατοίκων με χαμηλό εισόδημα στις δικαιοδοσίες τους μέσα σε ένα σφικτό χρονοδιάγραμμα. Η πίεση ήταν τόσο έντονη, ανέφερε ένα κινεζικό μέσο ενημέρωσης, που «οι γραφειοκράτες έχαναν συχνά την φωνή τους και έπασχαν από αϋπνίες». Πολλοί απάντησαν με ακραία μέτρα: απλώς μείωσαν τον αριθμό των φτωχών σε ορισμένες περιοχές μεταφέροντάς τους από απομακρυσμένα χωριά σε μεγαλύτερες πόλεις, χωρίς να λάβουν υπόψη τον βιοπορισμό τους. Εκατομμύρια κάτοικοι της υπαίθρου ξεριζώθηκαν με αυτόν τον τρόπο. Πολλοί από αυτούς ήταν αγρότες που κατέληξαν να μην έχουν ούτε γη ούτε δουλειά σε αστικές περιοχές και μπορούσαν να ζήσουν μόνο χάρη σε παροχές πρόνοιας.

Το μάθημα, υπογραμμίζει ο Σι, είναι ότι κατά την εφαρμογή της κοινής ευημερίας, οι αξιωματούχοι «δεν πρέπει να υιοθετούν τους ενιαίους στόχους που χρησιμοποιήθηκαν στην εκστρατεία εξάλειψης της φτώχειας» και πρέπει να αποφεύγουν «μαζικές επιστροφές στην φτώχεια ή νέες μορφές φτώχειας». Με άλλα λόγια, προειδοποιεί ενάντια στον καθορισμό μη ρεαλιστικών στόχων και στην προσφυγή σε δυναμικά μέτρα που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα στην πορεία.

Ο Σι εκδίδει επίσης ορισμένες «μαύρες» οδηγίες. Οι αξιωματούχοι, εξηγεί, πρέπει «να ενδυναμώσουν τις σοσιαλιστικές αξίες ως κατευθυντήριο δόγμα και να ενδυναμώσουν την εκπαίδευση στον πατριωτισμό, τον κολεκτιβισμό, και τον σοσιαλισμό». Με άλλα λόγια, πρέπει να αυστηροποιήσουν τον ιδεολογικό έλεγχο. Δεύτερον, πρέπει «να μοχλεύσουν προληπτικά τον σημαντικό ρόλο της κρατικής οικονομίας στην προώθηση της κοινής ευημερίας».

Και τρίτον, σημειώνει ο Σι, η υποστήριξη του κόμματος σε πλούσιους ιδιώτες επιχειρηματίες θα έρχεται τώρα με όρους. Επαναλαμβάνει το αξίωμα του Deng ότι η κυβέρνηση «πρέπει να αφήσει κάποιους να πλουτίσουν πρώτοι», αλλά προσθέτει ότι «την ίδια στιγμή, πρέπει να τονίσουμε ότι όσοι πλούτισαν πρώτοι θα πρέπει να ανυψώσουν εκείνους που πλούτισαν αργότερα». Εξ ου και η έκκληση του Σι προς τους εύπορους να μοιράσουν εθελοντικά τον πλούτο τους. (Οι κινεζικοί τεχνολογικοί γίγαντες Alibaba και Tencent ανταποκρίθηκαν αμφότεροι αμέσως και με ενθουσιασμό, δωρίζοντας πάνω από 46 εκατομμύρια δολάρια στα θύματα των πλημμυρών στην επαρχία Shanxi).

Τέλος, ο Σι περιγράφει μια σειρά από «γκρίζες» οδηγίες. «Η κοινή ευημερία είναι ένας μακροπρόθεσμος στόχος», συμβουλεύει. «Απαιτεί μια διαδικασία και δεν μπορεί να επιτευχθεί βιαστικά». Επισημαίνει την επαρχία Zhejiang στην ανατολική Κίνα, όπου ο ίδιος υπηρέτησε ως επαρχιακός γραμματέας του κόμματος από το 2002 έως το 2007, ως πρότυπο πειραματισμού με πολιτικές για δίκαιη ανάπτυξη. H Zhejiang είναι μια προφανής επιλογή όχι μόνο επειδή είναι η τέταρτη πλουσιότερη επαρχία με όρους συνολικού ΑΕΠ, αλλά και επειδή πολλοί από τους πιστούς προστατευόμενους του Σι -που αποτελούν την πολιτική του βάση- κατάγονται από την επαρχία.

Ενθαρρύνοντας τους αξιωματούχους σε όλη την χώρα να μάθουν από την εμπειρία της Zhejiang και να «προσαρμόσετε τις μεθόδους σας στις τοπικές συνθήκες», ο Σι ασκεί τον κατευθυνόμενο αυτοσχεδιασμό. Η καθοδήγησή του θυμίζει το διάσημο αξίωμα του Deng να «διασχίσεις το ποτάμι με το να ακουμπάς τις πέτρες». Όμως, ενώ ο Deng επέλεξε την επαρχία Guangdong την δεκαετία του 1980, ως πρότυπο του οράματός του για μια ελεύθερη οικονομία που βασίζεται στην αγορά, ο Σι επέλεξε την Zhejiang για να εκπροσωπήσει την κοινή ευημερία.

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ

Τώρα που ο Σι έχει σχεδιάσει τις γενικές παραμέτρους, θα εναπόκειται σε αξιωματούχους κατώτερου επιπέδου να καλύψουν τα κενά. Τον Ιούλιο του 2021, η επαρχιακή κυβέρνηση της Zhejiang δημοσίευσε ένα πενταετές πλάνο για την επίτευξη της κοινής ευημερίας, το οποίο περιλαμβάνει 52 μέτρα. Πολλές από τις πολιτικές, όπως η αναβάθμιση της βιομηχανικής υποδομής, εφαρμόζονται εδώ και πολύ καιρό, αλλά το σχέδιο πρόσθεσε επίσης μερικούς νέους τομείς έμφασης σύμφωνα με τις προτεραιότητες του Σι: για παράδειγμα, την δημιουργία ενός συστήματος φιλανθρωπικής προσφοράς, τον περιορισμό της κερδοσκοπίας στα ακίνητα, και την επέκταση του αποθέματος της οικονομικά προσιτής στέγης.