Πούτιν ο τζογαδόρος

Εμπειρίες όπως αυτές πιθανότατα τροφοδότησαν την όρεξη του Πούτιν για ρίσκο. Αλλά για να καταλάβει κάποιος γιατί «προόδευσε» από τις επικίνδυνες αλλά περιορισμένες επεμβάσεις, όπως αυτές στην Γεωργία το 2008 και στην Ουκρανία το 2014, στο να στοιχηματίσει σε μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, πρέπει να θυμηθεί τι συνέβη στην Συρία μεταξύ του 2013 και του 2015. Εκείνη η περίοδος, κατά την διάρκεια της οποίας η Μόσχα κεφαλαιοποίησε την Δυτική αναποφασιστικότητα να αλλάξει την πορεία της συριακής σύγκρουσης, ήταν ένα σημείο καμπής για τον υπολογισμό ρίσκου του Πούτιν. Ήταν όταν η Ρωσία μετατοπίστηκε από την θέση άμυνας σε θέση επίθεσης. Τον Αύγουστο του 2013, το καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ χρησιμοποίησε χημικά όπλα, υπερβαίνοντας την κόκκινη γραμμή των ΗΠΑ και παροτρύνοντας τα σχέδια της Δύσης να απαντήσει με αεροπορικές επιθέσεις. Αλλά η Μόσχα άδραξε μια αυτοσχέδια ιδέα που διακίνησε ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, και έπεισε τον Άσαντ να ανακοινώσει ότι ήταν πρόθυμος να εγκαταλείψει τα χημικά όπλα του, ανοίγοντας τον δρόμο για μια συμφωνία που απέτρεψε την στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ. Το δημόσιο αφήγημα της Ρωσίας για την Συρία [1] άλλαξε από τη μια μέρα στην άλλη. Η Μόσχα πέρασε από την παθητική υπεράσπιση του Άσαντ και την προσπάθεια να αποφύγει την ευθύνη για τις ενέργειές του, στο να συγχαίρει τον εαυτό της που κράτησε τις Ηνωμένες Πολιτείες μακριά από άλλη μια επικίνδυνη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.

Μέσα σε τρεις μήνες, ο Πούτιν είχε αναλάβει την πρωτοβουλία και στην Ουκρανία. Τον Νοέμβριο του 2013, έπεισε τον Ουκρανό πρόεδρο, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, να υπαναχωρήσει από μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου και σύνδεσης με την ΕΕ˙ έναν μήνα αργότερα, ο Γιανουκόβιτς συμφώνησε, αντίθετα, σε ένα ρωσικό πακέτο οικονομικής διάσωσης. Ο ελιγμός του Πούτιν κλονίστηκε όταν Ουκρανοί διαδηλωτές που αντιτίθεντο στην συμφωνία με την Ρωσία, υποχρέωσαν τον Γιανουκόβιτς να τραπεί σε φυγή από την χώρα, τον Φεβρουάριο του 2014. Όμως ο Ρώσος πρόεδρος απάντησε στην απειλή να χάσει την επιρροή [του] στην Ουκρανία βάζοντας ένα ακόμη μεγαλύτερο στοίχημα: να καταλάβει και να προσαρτήσει παράνομα την Κριμαία. Ο υπόλοιπος κόσμος υποχρεώθηκε να αντισταθμίσει, επιβάλλοντας κυρώσεις ως τιμωρία στον απόηχο των παραβιάσεων της Ρωσίας, αντί να προσπαθήσει να τις αποτρέψει εκ των προτέρων.

ΤΥΦΛΑ ΣΗΜΕΙΑ

Η όλο και πιο ανεκτική στο ρίσκο συμπεριφορά της Ρωσίας, τόσο στην Συρία όσο και στην Ουκρανία, θα μπορούσε να έχει ανοίξει τα μάτια των παρατηρητών ως προς την πραγματικότητα ότι μια νέα και τολμηρή ρωσική στρατηγική στην Συρία άρχιζε να διαμορφώνεται. Αντίθετα, η απόφαση του Πούτιν να επέμβει απευθείας στην Συρία για λογαριασμό του Άσαντ, τον Σεπτέμβριο του 2015, «εξέπληξε ακόμη και τους πιο στενούς παρατηρητές της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφαλείας της Μόσχας», όπως έγραψαν οι αναλυτές του [ερευνητικού οργανισμού] RAND, Samuel Charap, Elina Treyger, και Edward Geist.

Εκ των υστέρων, οι περισσότεροι παρατηρητές κατέληξαν να εξηγούν τα κίνητρα του Πούτιν για την συριακή επέμβαση με όρους των ωφελημάτων που έφεραν στην Ρωσία. Με τίμημα μια σχετικά περιορισμένη ανάπτυξη κυρίως αεροπορικών μέσων και μέσων αεράμυνας, ο Πούτιν μπόρεσε να αναστρέψει τον ρου του πολέμου προς όφελος του Άσαντ και να υπερασπιστεί τις εγκαταστάσεις και τις επενδύσεις της Ρωσίας στην Συρία. Η Μόσχα επέδειξε ότι ήταν ένας αξιόπιστος εταίρος των αυταρχικών συμμάχων και ότι δεν θα ανεχόταν πλέον υποστηριζόμενες από την Δύση αλλαγές καθεστώτος, όπως εκείνες στο Ιράκ και στην Λιβύη. Η Ρωσία απέκτησε πολύτιμες ευκαιρίες για να δοκιμάσει όπλα και να εκπαιδεύσει προσωπικό σε συνθήκες πραγματικής μάχης, χωρίς να αποστραγγίσει τον προϋπολογισμό της. Και η επέμβαση έκανε την Ρωσία κεντρικό παίκτη στη Μέση Ανατολή, τερματίζοντας μια περίοδο σχετικής διπλωματικής απομόνωσης της Μόσχας που είχε ακολουθήσει την επιθετικότητά της κατά της Ουκρανίας.

Μερικά από τα οφέλη της επέμβασης της Ρωσίας στην Συρία φαίνονται εκ των υστέρων τόσο αυταπόδεικτα, που μοιάζει μυστήριο ότι σχεδόν κανείς δεν τα είχε προβλέψει εκ των προτέρων. Αλλά το τυφλό σημείο για πολλούς παρατηρητές ήταν ότι έκαναν αναχρονιστικές υποθέσεις σχετικά με τον υπολογισμό ρίσκου-ωφέλειας του Πούτιν. Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε ακριβώς γιατί τόσοι πολλοί εμπειρογνώμονες υπέθεσαν ότι η Ρωσία δεν θα εμπλέκετο άμεσα στη μάχη της Συρίας. Οι υποθέσεις, από την ίδια τους την φύση, είναι δεν είναι συνήθως λεπτομερείς και είναι συχνά ασυναίσθητες. Αλλά μια υπόθεση που αναφέρθηκε εκ των υστέρων από διάφορους αναλυτές ήταν ότι ο Πούτιν δεν θα δέσμευε δυνάμεις για μια μάχη έξω από το αποκαλούμενο εγγύς εξωτερικό της Ρωσίας. Η Μέση Ανατολή [2] θεωρείτο περιφερειακή για τα συμφέροντα της Μόσχας. Και το να διακινδυνεύσει ρωσικές ζωές σε έναν επουσιώδη πόλεμο θα ξυπνούσε αναμνήσεις από την καταστροφική εμπειρία της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν [3] —ένα δίδαγμα, πολλοί αναλυτές υπέθεσαν, που ο Πούτιν δεν θα ήθελε να επαναλάβει.

Μια συναφής υπόθεση ήταν ότι οι Ρώσοι ηγέτες θα ήταν απρόθυμοι να διακινδυνεύσουν μια σύγκρουση με τον πολύ ανώτερο στρατό των ΗΠΑ, προκαλώντας τον -ή ακόμα και τοποθετώντας ρωσικά στρατεύματα κοντά του– έξω από την σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Η Μόσχα είχε κρατήσει τον στρατό της σε απόσταση ασφαλείας από τους Αμερικανούς κατά την διάρκεια στρατιωτικών επιχειρήσεων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στην Σερβία, στο Ιράκ, και στην Λιβύη, παρόλο που χρησιμοποίησε μια ποικιλία διπλωματικών μέσων για να διαχειριστεί ή να προσπαθήσει να εμποδίσει κάθε επιχείρηση. Όταν, λοιπόν, οι δυνάμεις των ΗΠΑ ξεκίνησαν επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους στην Συρία ως τμήμα ενός διεθνούς συνασπισμού τον Αύγουστο του 2014, πολλοί υπέθεσαν ότι η Ρωσία θα ήθελε να κρατήσει τις αποστάσεις της και εκεί.