Secure ConnectionΗ Έκθεση Strategic Foresight της EE για το 2023
Το όραμα της ΕΕ για στρατηγική αυτονομία μέχρι το 2050, οι μελλοντικές προκλήσεις, οι προτεινόμενοι τομείς δράσης, και οι προοπτικές για την Ελλάδα
Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα
Στις 6 Ιουλίου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Έκθεση Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης (Strategic Foresight Report) για το 2023. Το εν λόγω έγγραφο συντάσσεται σε ετήσια βάση από το 2020 και έπειτα, και αξιοποιεί τη μέθοδο της προοπτικής διερεύνησης (foresight) για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Η εξεταζόμενη έκθεση παρουσιάζει τις έξι μελλοντικές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και προτείνει δέκα τομείς δράσης για την επίτευξη της στρατηγικής της αυτονομίας μέχρι το 2050.
Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΥΚΑΚΗΣ είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (Master of Arts) στην «Διακυβέρνηση, Ανάπτυξη και Ασφάλεια στη Μεσόγειο» του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κύριος Ερευνητής του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ), Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.), Ερευνητικός Συνεργάτης του “HERMES” Institute of International Affairs, Security & Geoeconomy (“HERMES” I.I.A.S.GE) και συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα» (Εκδόσεις Ινφογνώμων, Απρίλιος 2023) [1].
Όσον αφορά την στρατηγική διάσταση της προοπτικής διερεύνησης της ΕΕ, η στρατηγική προοπτική διερεύνηση (strategic foresight) –σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία εξέδωσε την Έκθεση Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης– έγκειται: «στην διερεύνηση του μέλλοντος για την υποστήριξη της χάραξης πολιτικής της ΕΕ. Πρόκειται για την χρήση της συλλογικών επεξεργασμένων πληροφοριών με δομημένο και συστηματικό τρόπο, ώστε να συμβάλει στην καλύτερη ανάπτυξη πιθανών μεταβατικών διαδρομών, στην προετοιμασία της ΕΕ για να αντέξει τους κλυδωνισμούς και να διαμορφώσει το μέλλον που επιθυμεί» [9].
ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ
Οι ετήσιες εκθέσεις στρατηγικής προοπτικής διερεύνησης –μαζί με άλλα «εργαλεία» της ΕΕ– χρησιμοποιούνται για την ενημέρωση των προτεραιοτήτων, του προγράμματος εργασίας και του πολυετούς προγραμματισμού, εξασφαλίζοντας την υποστήριξη της μεταβατικής πολιτικής ατζέντας και την καταλληλότητα των πολιτικών (policies) της ΕΕ. Επιπλέον, μέσω αυτών προωθούνται οι έξι βασικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2019-2024 [10], οι οποίες είναι:
1. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal),
2. Μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή,
3. Μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων,
4. Μια ισχυρότερη Ευρώπη στον κόσμο,
5. Προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής, και
6. Νέα ώθηση για την ευρωπαϊκή δημοκρατία.
Το εξώφυλλο της μελέτης προοπτικής διερεύνησης του Joint Research Centre της ΕΕ. Πηγή: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC133716
-----------------------------------------------------------
Η Έκθεση Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης για το 2023 είναι προϊόν παιγνίου του Μικτού Κέντρου Έρευνας (Joint Research Centre) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά το οποίο εξετάστηκαν ποικίλα σενάρια και μέθοδοι προοπτικής διερεύνησης όσον αφορά το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι το 2050. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι η πρώτη Έκθεση Στρατηγικής Προοπτική Διερεύνησης εκπονήθηκε το 2020 έχοντας ως κεντρικό θέμα την ανθεκτικότητα (resilience), η δεύτερη (2021) εστίαζε στην Ανοιχτή Στρατηγική Αυτονομία της ΕΕ, και η τρίτη (2022) έδινε έμφαση στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Η δε νεοεκδοθείσα τέταρτη έκθεση –ως λογική συνέχεια των προαναφερθεισών εκθέσεων και λαμβάνοντας υπόψιν τις παγκόσμιες εξελίξεις– επικεντρώνεται στην κλιματική ουδετερότητα, την ευημερία των πολιτών, και την βιωσιμότητα.
Τα εξώφυλλα των προηγούμενων Εκθέσεων Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης της ΕΕ. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή
-----------------------------------------------------
Η εξεταζόμενη ετήσια έκθεση για το 2023 έχει τίτλο «Η βιωσιμότητα και η ευημερία των ανθρώπων στην καρδιά της Ανοιχτής Στρατηγικής Αυτονομίας της Ευρώπης» και αποτελείται από πέντε τμήματα τα οποία καταλαμβάνουν 36 σελίδες [11]. Περιλαμβάνει δε την εισαγωγή, ένα τμήμα αφιερωμένο στους έξι τομείς κλειδιά μεταξύ των κοινωνικών και οικονομικών προκλήσεων, ένα τμήμα αφιερωμένο στις δέκα περιοχές-κλειδιά δράσης, ένα τμήμα με τίτλο «Εκπληρώνοντας την υπόσχεση για βιώσιμη ανάπτυξη» ως επίλογο και τις παραπομπές.
Στο πρώτο τμήμα (εισαγωγή) της έκθεσης αναφέρεται ότι η ΕΕ αναπτύσσει πρωτοφανή δράση για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και βιωσιμότητας, τονίζοντας ότι ο μετασχηματισμός αυτός θα περιορίσει τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής κρίσης, ενδυναμώνοντας παράλληλα την ανοιχτή στρατηγική αυτονομία της ΕΕ και την οικονομική της ασφάλεια. Επιπλέον, επισημαίνεται ότι ο επιτυχής και δίκαιος κοινωνικο-οικονομικός μετασχηματισμός δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένος, αλλά ότι εξαρτάται από την αναγνώριση των δεσμών μεταξύ της περιβαλλοντικής, κοινωνικής, και οικονομικής βιωσιμότητας. Τέλος, αναφέρεται ότι το νέο επιδιωκόμενο κοινωνικο-οικονομικό μοντέλο της ΕΕ θα σέβεται τα πλανητικά όρια και θα διασφαλίζει την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα, τα ισχυρά κοινωνικά θεμέλια και την ανθεκτικότητα, επιδιώκοντας να ενισχύσει τον παγκόσμιο ρόλο της ΕΕ.
Oι δέκα τομείς δράσης της Ανοιχτής Στρατηγικής Αυτονομίας ΕΕ. Πηγή: https://commission.europa.eu/system/files/2021-09/strategic_foresight_re...
---------------------------------------------------------
Όσον αφορά την Ανοιχτή Στρατηγική Αυτονομία της ΕΕ, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι «αναφέρεται στην ικανότητα της ΕΕ να ενεργεί αυτόνομα, δηλαδή χωρίς να εξαρτάται από άλλες χώρες - σε στρατηγικά σημαντικούς τομείς πολιτικής. Αυτοί μπορεί να κυμαίνονται από την αμυντική πολιτική έως την οικονομία και την ικανότητα να υποστηρίζει τις δημοκρατικές αξίες» [12]. Σύμφωνα με την Έκθεση Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης του 2021, αποτελεί το μακρόπνοο όραμα της ΕΕ με ορίζοντα το 2050, αναδεικνύοντας την ανάγκη για αυξανόμενη συνοχή σε όλους τους χρονικούς ορίζοντες αλλά και μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής, στους ακόλουθους δέκα τομείς δράσης: