Γεώργιος Κουκάκης
Στις 4 Σεπτεμβρίου 2023, ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX) δημοσίευσε την Ετήσια Ανάλυση Κινδύνου (Annual Risk Analysis) για το 2023-2024, στην οποία παρουσιάζονται στοιχεία του 2022 σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές και το διασυνοριακό έγκλημα. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει ορισμένα στοιχεία για τον σχετικά νεοσύστατο Οργανισμό, αναλύει τα περιεχόμενα του εν λόγω εγγράφου και παραθέτει τα κυριότερα διδάγματα και τις προκλήσεις που αναμένεται να αντιμετωπίσει η ΕΕ και η Ελλάδα στο μέλλον.
Στις 10 Αυγούστου 2023, το Γραφείο του Διευθυντή Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ δημοσίευσε τη νέα Στρατηγική της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, η οποία παρέχει στην αμερικανική Κοινότητα Υπηρεσιών Πληροφοριών τις απαραίτητες στρατηγικές κατευθύνσεις όσον αφορά τον τρόπο δράσης της για την επόμενη τετραετία. Μέσα σε αυτήν προσδιορίζεται το όραμα, η αποστολή, και οι αρχές επαγγελματικής δεοντολογίας των μελών της εν λόγω κοινότητας, και καθορίζονται έξι στρατηγικοί στόχοι. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει συνοπτικά την οργανωτική δομή της Κοινότητας Υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ, εξετάζει τα περιεχόμενα του εν λόγω εγγράφου στρατηγικής, και παραθέτει ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με το νέο περιβάλλον ασφάλειας, τους στόχους που καθορίζονται, αλλά και τη νέα αρχιτεκτονική εθνικής ασφάλειας που θα πρέπει να διαθέτει κάθε σύγχρονο κράτος.
Στις 6 Ιουλίου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Έκθεση Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης (Strategic Foresight Report) για το 2023. Το εν λόγω έγγραφο συντάσσεται σε ετήσια βάση από το 2020 και έπειτα, και αξιοποιεί τη μέθοδο της προοπτικής διερεύνησης (foresight) για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Η εξεταζόμενη έκθεση παρουσιάζει τις έξι μελλοντικές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και προτείνει δέκα τομείς δράσης για την επίτευξη της στρατηγικής της αυτονομίας μέχρι το 2050.
Στις 14 Ιουνίου 2023 η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση της Γερμανίας δημοσίευσε την «πρώτη στην ιστορία» Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας, το κατεξοχήν έγγραφο στρατηγικού χαρακτήρα κάθε κράτους σύμφωνα το οποίο επηρεάζει άμεσα την χάραξη αλλά και άσκηση τόσο της εξωτερικής (κυρίως) όσο και της εσωτερικής (δευτερευόντως) πολιτικής του. Σε αυτήν περιγράφεται το περιβάλλον ασφάλειας (απειλές και κίνδυνοι), προσδιορίζονται οι αρχές που διέπουν το σύστημα διακυβέρνησης του κράτους, καθορίζονται τα εθνικά συμφέροντα που πρέπει να προασπιστούν και αναλύονται οι τεθέντες επιδιωκόμενοι εθνικοί στόχοι.
Στις 13 Μαρτίου 2023, το Ηνωμένο Βασίλειο δημοσίευσε την Αναθεωρημένη Ολιστική Ανασκόπηση του 2023, η οποία αποτελεί την επίσημη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας και Διεθνούς Πολιτικής του κράτους. Σε αυτήν προσδιορίζονται τα εθνικά συμφέροντα του Ηνωμένου Βασιλείου και καθορίζονται τέσσερις στρατηγικοί πυλώνες, όσον αφορά την άσκηση της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει το υφιστάμενο πλαίσιο εθνικής ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου, εξετάζει εν συντομία τα προηγούμενα στρατηγικά έγγραφα και αναλύει τα περιεχόμενα της Αναθεωρημένης Ολιστικής Ανασκόπησης, πραγματοποιώντας παράλληλα μια εκτίμηση όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο το νέο αυτό έγγραφο στρατηγικού χαρακτήρα ενδέχεται να επηρεάσει τις σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με τους υπόλοιπους περιφερειακούς και διεθνείς δρώντες.
Στις 31 Μαρτίου 2023, το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας δημοσίευσε το νέο Δόγμα Εξωτερικής Πολιτικής, σύμφωνα με το οποίο καθορίζονται οι προτεραιότητες, οι στόχοι, και οι αντικειμενικοί σκοποί όλων των φορέων που εμπλέκονται στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας. Με ποιόν τρόπο το νέο αυτό Δόγμα ενδέχεται να επηρεάσει τις σχέσεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας με τους υπόλοιπους περιφερειακούς και διεθνείς δρώντες;
Στις 8 Μαρτίου 2023, το Γραφείο του Διευθυντή Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ δημοσίευσε την Ετήσια Εκτίμηση Απειλής. Μέσα σε αυτήν καθορίζονται οι δρώντες/παράγοντες εκείνοι που αποτελούν τις κυριότερες απειλές για την αμερικανική εθνική ασφάλεια, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της αμερικανικής κοινότητας υπηρεσιών πληροφοριών. Η σημασία του εν λόγω εγγράφου έγκειται στο γεγονός ότι αποτελεί την βάση για την χάραξη της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και κατ’ επέκταση την διαμόρφωση των διμερών σχέσεων των ΗΠΑ με τους υπόλοιπους διεθνείς δρώντες.
Στις 16 Δεκεμβρίου 2022, η Ιαπωνία δημοσίευσε την δεύτερη κατά σειρά Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας γεγονός που επικροτήθηκε από τον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ και συνάμα χαρακτηρίστηκε ως ένα τολμηρό και ιστορικό βήμα από τον Αμερικανό Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας. Το συγκεκριμένο κείμενο, εκτός από το γεγονός ότι κατονομάζει τις κυριότερες απειλές για την Εθνική Ασφάλεια της Ιαπωνίας, καθορίζει τα εθνικά της συμφέροντα, τους επιδιωκόμενους στόχους, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους σκοπεύει να τους επιτύχει μέσα στην επόμενη δεκαετία. Συμβάλλει επομένως στην σκιαγράφηση της εξωτερικής πολιτικής που πρόκειται να ακολουθήσει η Ιαπωνία, ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, λειτουργώντας συμπληρωματικά ως προς τη νέα «εσωστρεφή» εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ που καθορίστηκε με την αντίστοιχη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας η οποία δημοσιεύτηκε από τον Λευκό Οίκο δύο μήνες νωρίτερα.
Στις 9 Νοεμβρίου 2022, κατά την διάρκεια της επίσκεψής του στην πόλη Τουλόν, ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, Emmanuel Macron, ενημέρωσε το κοινό σχετικά με την δημοσίευση της Εθνικής Στρατηγικής Αναθεώρησης. Το εν λόγω κείμενο αποτελεί το κατεξοχήν έγγραφο υψηλής στρατηγικής της Γαλλίας, στο οποίο περιγράφεται το περιβάλλον ασφάλειας, κατονομάζονται οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει, και καθορίζονται οι στρατηγικοί στόχοι που επιδιώκει να εκπληρώσει.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Joe Biden, χαρακτήρισε την δεκαετία που διανύουμε αποφασιστική όσον αφορά την διαμόρφωση της νέας παγκόσμιας τάξης, καθώς κατά την διάρκειά της έχουν αρχίσει να συντελούνται δραματικές γεωπολιτικές, τεχνολογικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές αλλαγές. Για την αντιμετώπιση αυτών αλλαγών, ο Λευκός Οίκος δημοσίευσε στις 12 Οκτωβρίου 2022 την Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας, σύμφωνα με την οποία το Αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας εξέδωσε λίγο αργότερα -στις 27 Οκτωβρίου 2022– την Στρατηγική Εθνική Άμυνας, η οποία συνοδευόταν από την Αναθεώρηση Πυρηνικής Διάταξης και την Αναθεώρηση Πυραυλικής Άμυνας. Η παρούσα ανάλυση εξετάζει το περιεχόμενο αυτών των εγγράφων, παρουσιάζοντας κάποιες πρώτες εκτιμήσεις.