Secure ConnectionΗ Ετήσια Ανάλυση Κινδύνου του FRONTEX για το 2023-2024
Διδάγματα και προκλήσεις στην ΕΕ και την Ελλάδα για τις μεταναστευτικές ροές και το διασυνοριακό έγκλημα
Περίληψη Κειμένου και Βιογραφικό Συγγραφέα
Στις 4 Σεπτεμβρίου 2023, ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX) δημοσίευσε την Ετήσια Ανάλυση Κινδύνου (Annual Risk Analysis) για το 2023-2024, στην οποία παρουσιάζονται στοιχεία του 2022 σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές και το διασυνοριακό έγκλημα. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει ορισμένα στοιχεία για τον σχετικά νεοσύστατο Οργανισμό, αναλύει τα περιεχόμενα του εν λόγω εγγράφου και παραθέτει τα κυριότερα διδάγματα και τις προκλήσεις που αναμένεται να αντιμετωπίσει η ΕΕ και η Ελλάδα στο μέλλον.
Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΥΚΑΚΗΣ είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (Master of Arts) στη «Διακυβέρνηση, Ανάπτυξη και Ασφάλεια στη Μεσόγειο» του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κύριος Ερευνητής του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ), Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.), Ερευνητικός Συνεργάτης του “HERMES” Institute of International Affairs, Security & Geoeconomy (“HERMES” I.I.A.S.GE) και συν-συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα» (Εκδόσεις Ινφογνώμων, Απρίλιος 2023) [1].
Η μεθοδολογία που ακολουθείται (Εικόνα 4) από τον Οργανισμό κατά την ανάλυση κινδύνου είναι αυτή που περιγράφεται στο Κοινό Μοντέλο Ολοκληρωμένης Ανάλυσης Κινδύνου (Common Integrated Risk Analysis Model - CIRAM) κατά την οποία: «Οι κίνδυνοι προσδιορίζονται -και ακολούθως αξιολογούνται- βάσει του επιπέδου απειλής, τρωτότητας και επίπτωσής τους, στη συνέχεια δε γνωστοποιούνται στους φορείς λήψης αποφάσεων» [12].
Εικόνα 4: Σχηματική απεικόνιση της μεθοδολογίας ανάλυσης κινδύνου. Πηγή: https://frontex.europa.eu/what-we-do/monitoring-and-risk-analysis/ciram/
-------------------------------------------------------------------------
Ανάλογα δε με το επίπεδο στο οποίο πραγματοποιείται η ανάλυση κινδύνου και τους αποδέκτες αυτής, διακρίνεται σε Στρατηγική Ανάλυση, Επιχειρησιακή Ανάλυση, και Ανάλυση Τρίτων Χωρών. Η Ετήσια Ανάλυση Κινδύνου (Annual Risk Analysis) την οποία πραγματεύεται το παρόν άρθρο, εμπίπτει στην πρώτη κατηγορία, καθώς απευθύνεται στους λήπτες απόφασης (decision-makers) στρατηγικού επιπέδου όλων αρμόδιων οργάνων και υπηρεσιών της ΕΕ. Η πρώτη Ετήσια Ανάλυση Κινδύνου του FRONTEX δημοσιεύτηκε το 2010 [13], ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι ο εν λόγω Οργανισμός έχει εκπονήσει σημαντικό αριθμό αντίστοιχων εγγράφων για τις περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων, των κρατών της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης (Eastern Partnership) και της Αφρικής [14].
Η ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ 2023-2024
Η Ετήσια Ανάλυση Κινδύνου του FRONTEX για το 2023-2024 (Εικόνα 5) δημοσιεύτηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του Οργανισμού στις 4 Σεπτεμβρίου 2023, είναι ένα έγγραφο πενήντα εννέα σελίδων και αποτελείται από επτά μέρη, τα οποία συνοδεύονται από μια πληθώρα πινάκων με χρήσιμα στατιστικά στοιχεία, από τα οποία αντλήθηκαν οι πληροφορίες που παρατίθενται. Σύμφωνα με την σχετική ανακοίνωση του Οργανισμού το έγγραφο: «[…] εμπεριέχει προβλέψεις των παραγόντων που επηρεάζουν τα μελλοντικά μεταναστευτικά μοτίβα, καθώς και των πιθανών αλλαγών στα μοτίβα λαθρεμπορίας και διακίνησης ανθρώπων. […] Η έκθεση εξετάζει επίσης την πλαστογραφία εγγράφων, την τρομοκρατία και άλλα διασυνοριακά εγκλήματα, από το λαθρεμπόριο ναρκωτικών και πυροβόλων όπλων έως την εμπορία ανθρώπων. […] εντοπίζει επερχόμενες προκλήσεις, μεταξύ των οποίων είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην Ουκρανία και η πιθανή στρατηγική χρήση της παράτυπης μετανάστευσης» [15].
Εικόνα 5: Το Εξώφυλλο της ετήσιας Ανάλυσης Κινδύνου για το 2023/3024. Πηγή: https://frontex.europa.eu/assets/Publications/Risk_Analysis/Risk_Analysi...
-------------------------------------------------------------
Το πρώτο μέρος του εν λόγω εγγράφου είναι ο Πρόλογος, στον οποίο ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Οργανισμού Hans Leijtens επισημαίνει την διαρκώς εξελισσόμενη πολυπλοκότητα και τις προκλήσεις που υφίστανται στα εξωτερικά σύνορα, την ανάγκη για αξιόπιστη και έγκαιρη ανάλυση, ευελιξία και προσαρμοστικότητα, δημιουργική προσέγγιση των ζητημάτων, ενισχυμένη συνεργασία, και οικοδόμηση των αναγκαίων ικανοτήτων. Επιπλέον τονίζει το γεγονός ότι το ενδιαφέρον έχει μετατοπιστεί πλέον στην Κεντρική Μεσόγειο, αλλά και πως ο πόλεμος στην Ουκρανία και η εχθρότητα της Ρωσίας και της Λευκορωσίας σε συνδυασμό με την αμφιθυμία άλλων διεθνών δρώντων έχει καταστήσει την διαχείριση των ευρωπαϊκών συνόρων περισσότερο δυσχερή. Ως λύση προτάσσει την ενίσχυση της συνεργασίας και τον διαμοιρασμό των πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών, καθώς και την αξιοποίηση των συμπερασμάτων της Ετήσιας Ανάλυσης Κινδύνου για το 2023-2024.
Η Επιτελική Σύνοψη αποτελεί το δεύτερο μέρος του εξεταζόμενου εγγράφου και περιλαμβάνει τέσσερα επιμέρους τμήματα τα οποία αντιπροσωπεύουν τα κυριότερα σημεία της Ετήσιας Ανάλυσης Κινδύνου. Στο πρώτο τμήμα το οποίο φέρει τον τίτλο «Οι ταραχώδεις προοπτικές απαιτούν αποτελεσματική ανάπτυξη του Μόνιμου Σώματος» επισημαίνεται ότι ο FRONTEX θα δοκιμαστεί από μελλοντικές κρίσεις και ότι η αστάθεια των χωρών Ανατολικά και Νότια της Ευρώπης μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των μεταναστευτικών ροών και της παράνομης διακίνησης. Στο δεύτερο τμήμα με τίτλο «Η αύξηση της διασυνοριακής εγκληματικότητας και του λαθρεμπορίου μεταναστών απαιτούν νέα μέτρα αντιμετώπισης» τονίζεται ότι βασικά αίτια του λαθρεμπορίου είναι η οικονομική ύφεση, η κλιματική αλλαγή, οι συγκρούσεις, και η δημογραφική πίεση στις χώρες προέλευσης, καθώς και το γεγονός ότι τα εγκληματικά δίκτυα προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες και εκμεταλλεύονται τις νέες τεχνολογίες. Στο τρίτο τμήμα με τίτλο «Οι αποφάσεις επιστροφών και οι πραγματικές επιστροφές συνεχίζουν να αποκλίνουν» αναδεικνύεται η ανάγκη για ένα κοινό σύστημα επιστροφών και την ψηφιοποίηση των διαδικασιών, ενώ το τέταρτο τμήμα με τίτλο «Με την αυξανόμενη κινητικότητα, τα παλιά τρωτά σημεία των συνοριακών ελέγχων μπορεί να επανεμφανιστούν» κρούει το κώδωνα του κινδύνου, ειδικά μετά την επαναφορά της κινητικότητας στα επίπεδα της προ-COVID εποχής.
